متن: «إلا تثبيتا (تبينا- ن خ) لحكمته وتنبيها على طاعته وتعبدا لبريته و إعزازا لدعوته...» شرح: يادگار نبوت (ع) در اين فرازها مشخص مينمايد كه غرضى از آفرينش جهان نيست مگر بيان اثبات حكمت خدا و اظهار قدرت خدا و بعبارت ديگر خلقت موجودات براى بيان حكمت و اظهار قدرت ميباشد، آيا غرض كلى فقط در محور اين دو دور مى زند؟ بازجاى سئوال باقى است كه بيان حكمت و اظهار قدرت به چه غرض و براى چيست و بهركيست؟ پاسخ به اين سئوال را جملات فوق به ترتيب ميدهد:

1- براى آگاهى دادن بطاعت و فرمانبردارى از خود.

2- تعبد جامه بشريت.

3- ارجمند داشتن دعوت خويش.

حال بايد بدست آورد چه ارتباطى ميان حكمت و اظهار قدرت
 و ميان خلقت موجودات و اطاعت و فرمانبردارى و دو غرض ديگر است؟ قبلا بايد روشن نمود كه نام بردن از حكمت و قدرت بعنوان نمونه و مثال است نه آنكه غرض از آفرينش موجودات فقط اظهار حكمت و قدرت است زيرا ذات الهى عين تمام كمالات و جهان هستى سرتاسر نمايشگر تمام كمالات اوست و انحصار به يك يا دو كمال ندارد. تمام آفرينش جلوه گاه اوست [ در محل خود به ثبوت رسيده هريك از صفات كمالى حق متعال برگشت به ديگرى دارد قدرتش عين علم و علمش عين قدرت است. شيخ صدوق رضوان الله عليه در كتاب توحيد از امام باقر (ع) روايت مى كند كه آن حضرت فرمود «انه سميع بصير بما يبصر و يبصر بما يسمع و قال انه واحد احدى المعنى ليس بمعان كثيره مختلفه» او شنوا و بينا است با آنچه كه مى بيند ميشنود مى بيند با آنچه كه مى شنود و فرمود او حقيقت يكتائى است و از معانى زياد و مختلف تركيب نيافته...] مولوى مى گويد:

خاك امين هرچه دروى كاشتى           بى خيانت جنس از او برداشتى
اين امانت زان عنايت يافته است           كافتاب عدل بروى تافته است

پس اگر از حكمت و قدرت نام برده شده مانند آنست كه بقيه صفات را نيز فرموده در جملات فوق به ترتيب غرض به دو قسم تقسيم شده تقسيم اول غرض ابتدائى از خلقت جهان كه نماياندن مظاهر حكمت و قدرت و سائر صفات كمالى و به تعبير قرآن اسماء حسنى است. تقسيم دوم غرض نهائى و آن حصول آگاهى برطاعت و تعبد جامعه ى بشريت و ارجمند داشتن دعوت است.

چگونه مطالعه ى هستى وادار به اطاعت ميكند؟ «تنبيها على طاعته» معناى فرمانبردارى است يكى از امتيازات دين اسلام و بلكه اديان آسمانى قبل از تحريف اين است كه در تمام شئون [ بلكه اسلام همه ى حالات و غرائزى را كه در انسان هنوز تكامل نيافته با تربيت و الهام از شيوه خاص تربيتى خود در جهت سازنده اى قرار ميدهد.] .

زندگى انسان از ابتدائى ترين [ مانند آداب مستراح رفتن و هم بسترى.] حالات انسان گرفته تا پيچيده ترين [ مانند حكومت و آئين مملكت دارى.] موضوعات، برنامه ى دقيق و وسيعى دارد. پياده كردن آن برنامه در تمام شئون زندگى اطاعت است ولى تعبد نيست. توضيح آنكه فردى كه از آگاهى دل برخوردار است نشانه هاى حكمت و قدرت عظيم را در سرتاسر آفرينش بچشم دل مطالعه ميكند و به اين حقيقت پى مى برد كه هر اثرى برهستى نيروى مؤثر، دلالت ميكند و صفات و ويژگى اثر نيز نشان دهنده صفات كمالى مؤثرش ميباشد.

على (ع) ميفرمايد: «ما الجليل واللطيف والثقيل والخفيف والقوى الضيعف في خلقه الا سواء» درشت و لطيف و سبك و نيرومند و ضعيف همه و همه در نشان دادن آثار كمالى ذات على السويه است... و بعبارت ديگر آنچه در يك بررسى كوتاه بدست ميايد اين است كه اگر از هر موجودى آنچه را كه خارج از ذات خويش گرفته باز پس گرفته باز پس بگيريم ديگر از خود هيچ ندارد كه با آن بتواند به هستى خويش ادامه بدهد و آنچه از او ميماند همچون حلقوم تهى كه منتظر مدد است و بس. آرى هر موجود ظرفى است براى دريافت ضرورت ها [ اين همان امكان وجودى بمعناى فقر است كه صدرالمتالهين مبتكر آنست.] و وجودها كه اگر لحظه اى اين بهره ها و توانها به او نرسد ديگر توان ادامه ى ذات خود را ندارد. با توجه به چنين مجموعه اى نيازها و ميان تهى بودن ها ضرورت رسيدن نقطه ى جوشش ها و توانها بيك ذات لايتغير و بى نياز روشن است كه «إن إلى ربك المنتهى» [ نجم: 42.] بتحقيق آخرين نقطه ى نهايت، پروردگار تواست...

اوست منبع هر حكمت و اصل هر توان و قدرت و رحمت و بالاخره منبع جوشان هر كمال چه حكمت و چه قدرت و چه صفات كمال ديگر مانند علم ميباشد.

با در نظر گرفتن اين مقدمه كاملا بوضوح اثبات ميشود كه منبع اين همه علم و قدرت و حكمت چگونه ميشود برنامه اى براى بشر نداشته باشد؟ و اوست كه بمقتضاى علم و حكمت و در عين حال با رأفت و رحمت مى تواند برنامه اى را پى ريزى كند كه ضامن سعادت و خوشبختى دو جهان در تمام ابعاد باشد «ألا يعلم من خلق وهو اللطيف الخبير» [ ملك: 14.] آيا كسى كه خود آفريده نمى داند!؟ و اوست كه بدقايق حالاتشان آگاه و آشناست... برنامه اى كه بر اين اساس محكم و استوار ترسيم شده كه حاوى اصلاح دنيا و عقبى است ديگر هر برنامه ديگرى در قبال آن ناقص و يك بعدى است و دست كم همه ى ابعاد وجود انسان را در نظر نگرفته است هر چند طرفداران زيادى هم داشته باشد. مولوى درضمن داستانى تفاوت ديد انبياء را با ديگران بسيار عالى مجسم ميكند:

نيست آن ينظر بنورالله گزاف           نور ربانى بود گردون شكاف
تو زضعف چشم بينى پيش پا           تو ضعيف و هم ضعيفت پيشوا
نيست اندر چشم تو آن نور رو (برو)           هستى اندر حس حيوانى گر و

[ خلاصه داستان از اين قرار است مولوى مسئله را در گفتگوى استر با شترى تجسيم مى كند، استر مى گويد چه شده من مقدارى كه مى روم پايم مى لغزد و برو درميافتم اما تو مسافت طولانى در حركت هستى و هرگز و يا بسيار اندك پاى تو مى لغزد مولوى در جواب از قول شتر مى گويد: چون من سربلندم و از بينش بسيار عالى برخوردارم و توان آنرا دارم كه مسافت بسيار دور را كه از حوصله ى ديد كم نور و ضعبف تو بيرون است دريابم و ديد ما بحكم المومن ينظر بنورالله حجاب مكان و زمان را دريده و تا نهايت مسير را مى شكافد ديگر آنكه خلقت من پاكيزه است اشهد أنك كنت نورا في الاصلاب الشامخة والارحام المطهرة.

زانكه من هستم زاولاد حلال           نى ز اولاد زنا و اهل ضلال
تو (استر) زاولاد زنائى بى گمان           تير كژ پرد چو كژ باشد كمان]

انسانى كه با دل آگاهى به اين حقيقت پى برد بالطبع خواهان برنامه اى خواهد بود كه بوسيله ى انبياء (ع) از طرف خداوند متعال ارائه شده و آن برنامه را در كارهاى شخصى و تربيت اولاد و اصلاح اوضاع اجتماعى و روش همسردارى عملى خواهد شناخت پس بدينسان مى بينيم فرموده ى صديقه ى طاهره (ع) كاملا صحيح است كه خداوند متعال موجودات را آفريد براى ارائه و اظهار حكمت و قدرت و سائر صفات كمالى تا جامعه بشريت را به اطاعت از فرمان خود در تمام شئون زندگى آگاه سازد.

نوشتن دیدگاه