بدان اوّلاً: آن كه كلمات علما در تعيين اين روز مبارك مختلف است; و شيخ طوسى اعمال متعلّقه اين روز را در مصباح ذكر كرده بدون تعيين آن، و ابن ادريس(رحمه الله)گفته كه آنچه بعض اهل حساب و علماى هيئت و اهل اين صنعت در كتاب خود تحقيق آن كرده اند آن است كه روز نوروز روز دهم ايّار است، و ماه ايّار سى و يك روز است همين كه نه روز از آن گذشت عيد نوروز مى شود، انتهى.
و شيخ شهيد، نوروز را تفسير كرده به يكى از سه چيز: يا اوّل سال فرس([1])، يا وقت دخول آفتاب به برج حمل، يا دهم ايّار.
و شيخ احمد بن فهد حلّى در مهذّب خود گفته كه: روز نوروز روز جليل القدرى است و تعيين آن مشكل است با آن كه دانستن آن مهمّ است از جهت آن كه تعلّق گرفته به او عبادتى كه مطلوب شارع است، و امتثال آن موقوف است بر شناختن آن روز و علماى ما هيچ كدام متعرّض آن نشده اند، مگر آنچه ابن ادريس گفته. پس كلام او را نقل كرده، پس از آن گفته كه: روز نهم شباط روز نيروز است، پس اعمال آن را با خبر معلّى بن خنيس نقل كرده. ولكن آنچه در اين زمان مشهور و معمول به مردم است، آن است كه نوروز روز انتقال شمس به برج حمل است و اين تفسير مختار جمعى از علما است كه يكى از آن ها علاّمه مجلسى است، و در بحار كلام را بسط تمام داده، و در زاد المعاد بعد از آن كه اختلاف اقوال را در اين باب ايراد نموده گفته: و به گمان فقير همين نوروز كه در اين ازمنه مشهور است اقرب است به صواب و اضبط است در حساب اگر بناى اعمال را بر اين بگذارند، ظاهراً بد نيست، پس فرموده: امّا فضايل و اعمال اين روز به اسانيد معتبره از معلّى بن خنيس كه از خواص اصحاب حضرت صادق(عليه السلام)بوده است منقول است كه گفت: در روز نوروز به خدمت حضرت امام جعفر صادق(عليه السلام)رفتم، فرمود: «آيا مى شناسى اين روز را؟» گفتم: فداى تو شوم اين روزى است كه عجم آن را تعظيم مى كند، و در اين روز تحفه ها و هديه ها براى يكديگر مى فرستند. حضرت فرمود كه: «سوگند ياد مى كنم به حقّ خانه كعبه ـ كه در مكّه معظّمه است ـ كه اين تعظيم كردن نيست مگر براى امر قديمى كه تفسير مى كنم از براى تو تا بفهمى آن را». گفتم: اى سيّد و آقاى من دانستن اين را به بركت شما محبوب تر است نزد من از آن كه مردگان من زنده شوند و دشمنان من بميرند. حضرت فرمود كه: «اى معلّى، به درستى كه روز نوروز روزى است كه حق تعالى در اين روز پيمان بندگان را گرفت از ارواح ايشان در روزِ أَلستُ([2]) كه او را به يگانگى بپرستند و براى او شريكى قرار ندهند و در بندگى و پرستيدن هيچ چيز را شريك او نگردانند و ايمان بياورند به پيغمبران و رسولان و حجّت هاى او بر خلق و امامان و پيشوايان دين و ائمّه معصومين(عليهم السلام)، و اين اوّل روزى است كه در آن آفتاب طلوع كرده است و بادهاى آبستن كننده درختان وزيده است و گل ها و شكوفه هاى زمين آفريده شده است، و در اين روز كشتى نوح(عليه السلام)بعد از طوفان بركوه جودى قرار گرفته است، و اين روزى است كه حق تعالى حيات بخشيد چندين هزار كس را كه از مرگ گريختند يعنى از طاعون، و به يك دفعه خداوند قهّار همه را ميراند، پس بعد از مدّت ها كه استخوان شده بودند، پيغمبرى از پيغمبران خدا بر اين استخوان ها گذشت و از پروردگار خود سؤال كرد كه به او بنمايد كه چگونه اين استخوان هاى پوسيده را زنده مى گرداند، حق تعالى وحى فرستاد به سوى او كه آب ريزد بر استخوان هاى ايشان در همان جاهاى خود كه هستند، پس چنين كرد، همه به قدرت الهى زنده شدند; و اين اوّل سال فرس و عجم است و به اين سبب سنّت شده كه در اين روز آب بر يكديگر بريزند، يا آب بر خود بريزند و غسل كنند و حق تعالى در قرآن مجيد اشاره به اين قصّه نموده است، در آن جا كه فرموده
است: (اَلَمْ  تَرَ  اِلَى  الَّذينَ  خَرَجُوا  مِنْ  دِيارِهِمْ  وَهُمْ  اُلُوفٌ  حَذَرَ  الْمَوْتِ  فَقالَ لَهُمُ  اللّهُ  مُوتُوا  ثُمَّ  اَحْياهُمْ)». و مفسّران گفته اند كه آن پيغمبر حضرت حزقيل(عليه السلام)بود; و
حضرت فرمود كه: «ايشان سى هزار كس بودند» و فرمود كه: «در اين روز جبرئيل بر حضرت رسول خدا(صلى الله عليه وآله)به وحى نازل شده» يعنى روز نوروز موافق روز مبعث بوده كه بيست و هفتم ماه رجب است.
و فرمود كه: «اين روزى است كه حضرت رسالت پناه(صلى الله عليه وآله)بت هاى كفّار قريش را در مكّه شكست، و حضرت ابراهيم(عليه السلام)نيز در اين روز بت هاى كافران را شكست» و اوّل اشاره است به آن كه سنّى و شيعه روايت كرده اند به طرق بسيار كه شبى حضرت رسالت(صلى الله عليه وآله)حضرت امير المؤمنين(عليه السلام)را با خود به مسجد الحرام آورد و حضرت امير(عليه السلام)را امر كرد كه بر دوش آن حضرت بالا رفت و بت هاى كافران را به زير آورد و شكست. پس مراد اين است كه در شب اين روز بود.
و فرمود كه: «در اين روز حضرت رسول(صلى الله عليه وآله)امر كرد اصحاب خود را كه بيعت كنند با امير المؤمنين(عليه السلام)و اقرار كنند كه او پادشاه مؤمنان است» يعنى روز غدير اين روز بوده; يا اين روز كه سركرده هاى صحابه را گفت برويد بر على(عليه السلام)سلام كنيد و بگوييد: «السَّلامُ  عَلَيْكَ  يا اَميرَ الْمُؤْمِنينَ» اين روز بوده;
و فرمود كه: «در اين روز حضرت رسول حضرت امير را فرستاد به وادى جنّيان كه از ايشان بيعت از براى او بگيرد»
و فرمود كه: «در اين روز حقّ خلافت به امير المؤمنين(عليه السلام)برگشت بار ديگر بعد از كشته شدن عثمان، با آن حضرت بيعت كردند، و در اين روز حضرت امير المؤمنين(عليه السلام) با خارجيان نهروان جنگ كرد و بر ايشان ظفر يافت، و سر كرده ايشان را كه ذوالثّديه مى گفتند، كُشت. و در نوروز قائم آل محمّد صلوات الله عليه ظاهر خواهد شد، و در اين روز امامان ديگر به دنيا رجعت خواهند كرد، و در اين روز قائم ما ظفر خواهد يافت بر دجّال، و در كناسه كه محلّه اى است([3]) از محلاّت كوفه او را بردار خواهند كشيد; و در هيچ روز نوروز نيست مگر آن كه ما انتظار فرج مى كشيم زيرا كه آن از روزهاى شيعيان ما است، آن روز را عجم ها حفظ كردند و حرمت آن را رعايت كردند و شما عرب ها آن را ضايع كرديد».
_________________________
[1]. پارسيان، ايرانيان.
[2].  اشاره به آيه شريفه (أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ). كه در ادبيات فارسى به روز ازل، الست، ذر و جز اين ها معروف است.
[3].  محلّيست خ ل.

نوشتن دیدگاه