در مدينه منوره؛ شهر پيامبر، تنها يك خانه بود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به آن عشق مى ورزيد و اهلش را به شدت دوست مى داشت. در و ديوار و فضاى اين خانه از معنويت و نورانيتى خاص، حكايت داشت.
اين خانه روز و شب محل نزول و عروج فرشتگان الهى بود، پيامبر صلى الله عليه و آله آن قدر به اين خانه احترام مى گذاشت كه بدون اجازه وارد آن نمى گرديد، هر صبح و شام به آن جا مى رفت و پس از كوبيدن در آن، با صداى بلند بر اهلش سلام مى داد.
هنگام خارج شدن از شهر، آخرين نقطه توقفش در مدينه بود و پس از مراجعت، اول به سراغ همان خانه مى رفت.
آن خانه خانه فاطمه عليهاالسلام بود كه اين بخش به وصف آن خواهد پرداخت.
ويژگى هاى خانه فاطمه عليهاالسلام
1. موقعيت جغرافيايى
اين خانه در طرف شرق مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله، هم رديف ديگر حجره هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله و در وسط آن ها قرار داشت. به گفته نويسنده مدينه شناسى: با توجه به ديگر گفته هاى ثبت شده، مسلم است كه خانه فاطمه عليهاالسلام بين مربع قبر و ستون تهجد بوده است. (1)
مردى به عبدالله بن عمر گفت: درباره على بن ابى طالب عليه السلام برايم سخن بگو.
عبدالله گفت: اگر مى خواهى بدانى كه مقام و منزلت على عليه السلام نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله چه اندازه بود، پس نظر كن به خانه اش ‍ نسبت به خانه هاى پيامبر صلى الله عليه و آله، سپس با دست خود به خانه على و فاطمه عليهاالسلام اشاره كرد و گفت: اين خانه اوست كه در وسط خانه هاى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله قرار گرفته است. (2)
2- مساحت خانه فاطمه عليهاالسلام  
بتنونى در الرحلة الحجازية مى نويسد: طول خانه فاطمه عليهاالسلام از طرف جنوب 5/14، از طرف شمال 14 متر و از طرف شرق 5/7 متر مى باشد. (3)
3- اهدايى خدا و رسول
پيامبر بزرگوار صلى الله عليه و آله از همان ابتداى ورود به مدينه در فكر احداث چنين حجره اى براى حضرت فاطمه عليهاالسلام بود. بدين جهت كه حجره هايى را در طرف شرق مسجد براى همسران خود احداث كرد، براى فاطمه عليهاالسلام اين حجره را ساخت.
ام سلمه در روايتى كه درباره عروسى حضرت فاطمه عليهاالسلام است مى گويد:... آن گاه پيامبر صلى الله عليه و آله دختر خود، فاطمه عليهاالسلام و همچنين على عليه السلام را در پيش خود خواند و دست على عليه السلام را در دست راست و دست فاطمه عليهاالسلام را در دست چپ گرفت و به سينه خود گذارد و در ميان دو چشم آن دو را بوسه زد. آن گاه به على عليه السلام فرمود: على جان! خوب همسرى دارى و به فاطمه عليهاالسلام فرمود اى فاطمه! تو هم خوب همسرى دارى. سپس از جاى برخاسته و پيشاپيش آن دو راه افتاد تا اين كه آن دو را به خانه اى كه از پيش ‍ براى آن ها ساخته بود، وارد كرد.
سپس هنگام خروج از خانه، در حالى كه دستگيره در را گرفته بود، فرمود: طهر كما الله و طهر نسلكم... خداوند شما و نسلتان را پاك گرداند. (4)
4- راهى به بيرون جز از مسجد نداشت
از ديگر ويژگى هاى اين خانه اين بود كه هيچ گونه راهى به بيرون جز از طريق مسجد نداشت. بدون شك در اين كار عنايتى بود. شايد راز اين عمل براى مسلمانان آشكار نگرديد.
سيد محمد باقر نجفى مى نويسد: همگى مورخان اذعان دارند كه خانه على در ديگرى جز آنچه كه به سوى مسجد باز مى شد، نداشت. (5)
5- خانه رفيع و پر نور
از ديگر ويژگى هاى اين خانه اين است كه همانند ديگر مساجد و خانه هاى پيامبران، از نورانيت و جلال و شكوه خاصى برخوردار و از خانه هايى بود كه قرآن مجيد درباره آن ها فرمود:
فى بيوت اذان الله ترفع و يذكر فيها اسمه (6)؛ در خانه هايى كه خدا رخصت داده كه (قدر و منزلت)آنها رفعت يابد و نامش در آن ها ياد شود.
در روايتى كه در ذيل آيه فوق آمده است، انس از بريده نقل مى كند: هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله اين آيه را تلاوت مى كرد، مردى از جاى برخاست و گفت: مقصود از اين خانه ها كدام خانه هاست؟
پيامبر فرمود: خانه هاى پيامبران. ابوبكر گفت: يا رسول الله! هذا البيت منها و اءشار الى بيت على و فاطمه عليهاالسلام. قال نعم و اءفضلها؛ در حالى كه با دست خود به خانه على و فاطمه عليهاالسلام اشاره مى كرد گفت: آيا اين خانه از جمله آن خانه ها است؟ حضرت فرمود: آرى. بلكه اءفضل از همه آن ها است. (7)
6- محل نماز و عبادت پيامبر صلى الله عليه و آله
خانه فاطمه عليهاالسلام استراحت گاه موقت پيامبر صلى الله عليه و آله هنگام ديدار از يگانه گهرش بوده، جاى جاى اين خانه قدمگاه، محل نشستن، محل عبادت و سجده گاه وجود مقدس نبى اكرم بود.
حضرت على عليه السلام فرمود: روزى پيامبر صلى الله عليه و آله به ديدار ما آمد، ما نيز حريره اى (8) برايش آماده كرديم و ام ايمن هم ظرفى از ماست، كره و مقدارى خرما به ما هديه كرد. پيامبر صلى الله عليه و آله از جاى برخاست، وضو ساخت، به سوى قبله ايستاد و مدتى دعا كرد. آن گاه با چشمانى پر از اشك، سر به سجده گذارد.
هيبت و عظمت پيامبر صلى الله عليه و آله مانع شد كه علت گريه اش را بپرسم. فرزندم حسن، از جاى جست و گفت: پدر جان! كارهايى را ديدم انجام دادى كه پيش از اين انجام نداده بودى. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: فرزندم من امروز با ديدن شما آن قدر خوشحال شدم كه پيش از اين، چنين شادمانى به من دست نداده بود. اينك جبرئيل آمد و به من خبر داد كه همه شما كشته خواهيد شد و محل دفن شما هم دور از يكديگر خواهد بود.
با شنيدن اين خبر براى شما دعا كردم.
امام حسين عليه السلام عرض كرد: اى رسول الله!با اين وصف كه قبرهاى ما از هم جدا مى باشد، پس چه كسى به زيارت قبور ما مى آيد؟
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: گروهى از امتم كه كمك و صله مرا دوست مى دارند. پس در روز قيامت به زيارت اين دسته خواهم رفت و بازوانشان را گرفته و آن ها را از گرفتارى ها و سختى هاى روز قيامت نجات خواهم داد. (9)
7- زادگاه امام حسن و امام حسين عليه السلام
ترديدى نيست كه زادگاه امام حسن، امام حسين، زينب كبرى و ام كلثوم: در اين خانه است اما نسبت به ساير امامان: بعيد به نظر مى رسد كه زادگاهشان در خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام بوده باشد، زيرا در زمان عبدالملك بن مروان كه حسن بن حسن عليه السلام در آن جا سكونت داشت، او را از خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام بيرون نمودند و خانه را به بهانه توسعه مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله ويران كردند. (10)
همچنين بعيد است كه امام زين العابدين عليه السلام هم در آن جا ديده به جهان گشوده باشد، زيرا آن حضرت در سال (38 هجرى. قمرى) به دنيا آمد و پدرش امام حسين عليه السلام، در آن سال همراه حضرت على عليه السلام در كوفه بود. بنابراين به نظر مى رسد كه امام سجاد عليه السلام در كوفه به دنيا آمده باشد اما چنين سخنى را كسى نگفته است.
بنابراين احتمال ها كه حضرت امام سجاد عليه السلام در سال (34، 35 يا 36هجرى. ق)به دنيا آمده باشد، مى توان گفت حضرت در مدينه به دنيا آمده اما باز هم بعيد است كه در خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام بوده است، زيرا امام حسين عليه السلام در آن وقت در خانه حضرت فاطمه زندگى نمى كرد.
8- محل رفت و آمد فرشتگان
امام باقر عليه السلام فرمود: خانه على عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام بخشى از حجره پيامبر صلى الله عليه و آله است و سقف آن خانه، عرش  پروردگار مى باشد. محل فرود وحى و رفت و آمد فرشتگانى است كه هر صبح و شام و هر ساعت و لحظه، با آوردن پيام در حال آمد و شد هستند. آن جا خانه اى است كه هرگز رفت و آمد فرشتگان در آن، پايانى ندارد. گروهى فرود مى آيند و گروه ديگر بالا مى روند. پروردگار عالميان پرده را از آسمان ها براى حضرت ابراهيم عليه السلام كنار زد و به نور باصره اش ‍ قوت بخشيد، تا نگاهش به عرش افتاد. همچنين خداوند به ديد چشم محمد، على، فاطمه، حسن، حسين: قدرت بيشترى داد؛ و آن ها عرش ‍ پروردگار را از خانه هاى خود مى ديدند و هرگز سقفى براى خانه هايشان جز عرش پروردگار نمى ديدند.... (11)
آرى بسيارى از آيات الهى به وسيله، امين وحى در همين خانه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل گشت. جريان حديث كسا و آمدن جبرئيل نيز در همين خانه بود. (12)
9- سلام پيامبر صلى الله عليه و آله براهل خانه
پس از آن كه آيه واءمر اهلك بالصلاة و اصطبر عليها (13)بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل گشت، آن حضرت چهل روز (14)، شش ماه(15)، هشت ماه (16) يا نه ماه (17)در هر صبح و شام به سوى خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام مى رفت و دستگيره در خانه را مى گرفت و پس از سلام بر اهل آن خانه، به دستور آيه عمل مى نمود و مى فرمود: الصلاة يرحمكم الله(18) و سپس اين آيه را تلاوت مى فرمود: انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اءهل البيت و يطهركم تطهيرا. (19)
ابو الحمراء مى گويد: چهل روز پيامبر صلى الله عليه و آله را ديدم كه هر روز صبح به طرف در خانه على و فاطمه عليهاالسلام مى آمد و دستگيره در را مى گرفت و مى فرمود: السلام عليكم اهل البيت و رحمة الله و بركاته. الصلاة يرحمكم الله. انما يريدالله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا (20)
قندوزى حنفى پس از ذكر اين حديث مى گويد: اين حديث از 300نفر از صحابه و ياران پيامبر روايت شده است. (21)
10- بسته شدن در خانه ها جز خانه فاطمه عليهاالسلام
ياران رسول خدا آن كاه كه مى بيند در خانه على عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام به مسجد باز مى شود، هر يك از خانه خود درى به مسجد باز مى كنند. ديرى نگذشت كه فرمان رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد كه تمام درها بايد بسته شود جز در خانه على عليه السلام. موج اعتراض بالا گرفت اما پيامبر صلى الله عليه و آله قاطعانه بر موضوع پافشارى كرد و تمام درها، حتى پنجره ها را، جز در خانه على عليه السلام بست.
زيد بن ارقم مى گويد: برخى از ياران از حضرت خواستند كه اجازه دهد، درها همچنان باز بماند. پيامبر صلى الله عليه و آله از جاى برخاست و پس ‍ از حمد و ثناى الهى فرمود:
به من دستور داده شد كه درها، جز در خانه على عليه السلام را ببندم. حال مى بينم كه برخى از شما سخن گفته ايد اما اين را بدانيد كه سوگند به خدا! اين من نبودم كه در خانه اى را بسته يا باز كرده باشم، بلكه دستورى بود كه من از آن پيروى كردم.(22)
حديث ياد شده از احاديث مسلم شيعه و سنى است و تا كنون كسى بر صحت آن اشكال نگرفته جز ابن الجوزى كه آن را در رديف احاديث موضوعه و ساخته رافضى ها خوانده است اما ابن حجر عسقلانى در كتاب فتح البارى در شرح صحيح بخارى در رد گفته ابن الجوزى اظهار مى دارد:
اءخطاء فى ذلك شنيعا فانه سلك فى ذلك رد الاءحاديث الصحيحة بتو همه المعارضة؛ وى خطاى زشتى را در اين كتاب مرتكب شده است، زيرا به بهانه تعارض، بسيارى از احاديث صحيح را رد كرده است. (23)
11- احترام ويژه امامان
گر چه در زمان معصومين عليهم السلام به ويژه از اواخر زمان امام سجاد عليه السلام به بعد، خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام را به بهانه توسعه مسجد ويران كردند اما جايگاه خانه معلوم و مشخص بود و مردم بدون هيچ تقيه اى، نسبت به خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام احترام ويژه اى قائل بودند.
امام جواد عليه السلام هر روز مقارن اذان ظهر، نخست به زيارت رسول الله صلى الله عليه و آله مى رفت، سپس به طرف خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام مى رفت و كفش هاى خود را بيرون مى آورد و وارد خانه حضرت فاطمه عليهاالسلام مى گشت و در آن جا نماز مى گذارد. (24)
نگاهى ديگر
نگاه ديگرى كه به اين خانه مى افكنيم، حيرتمان بيشتر مى شود. چرا كه در اين خانه هرگز از زخارف دنيا و تجمل گرايى چيزى يافت نمى شود، خانه اى بسيار ساده، نه فرش قابل ذكرى دارد و نه وسائل گران قيمت. اشتباه نشود، خيال نكنيد كه حضرت على عليه السلام فقير بود و تهى دست، آورده اند كه از دسترنج خود هزار بنده را آزاد كرد، بلكه اين خانواده نمى خواستند غير از زندگى زاهدانه راه ديگرى را در پيش گيرند، بدين جهت آنچه داشتند يا وقف فقرا و تهيدستان مى كردند يا به ديگران مى دادند و خود در نهايت ساده زيستى زندگى مى كردند. (25)
اينك نيم نگاهى به وسائل اين خانه كه در حقيقت همان جهيزيه حضرت فاطمه عليهاالسلام بود و در آن چند سال هيچ به آن اضافه نگشته بود خواهيم داشت.
در اين خانه علاوه بر چوبى كه حضرت على عليه السلام به دو طرف اطاق جهت آويزان كردن لباس نصب كرده بود، يك پوست گوسفند كه در كف اطاق انداخته، يك بالش كه داخلش را از ليف خرما پر كرده بود چيز ديگرى جز جهيزيه حضرت فاطمه عليهاالسلام نبود. (كه صورت جهيزيه پيش از اين، در بحث مراسم ازدواج از نظرتان گذشت)
سرنوشت خانه فاطمه عليهاالسلام
متاءسفانه، اين خانه و ساكنانش پس از رحلت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله مورد بى مهرى امت قرار گرفت و دست خوش حوادث ناگوارى شد.
خانه اى كه در و ديوارش بوى رسول الله صلى الله عليه و آله از آن به مشام مى رسيد و زمين و محرابش يادآور سجده هاى طولانى يگانه يادگار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود نه تنها فقط در آن خانه را بستند و بر خلاف سفارش آن حضرت مردم را از فيض بركات آن خانه و اهلش محروم ساختند، بلكه براى بيعت گرفتن از على عليه السلام مورد هجوم ناجوانمردانه عده اى كينه توز و فرصت طلب قرار گرفت و سرانجام در زمان عبدالملك بن مروان، به بهانه توسعه مسجد، ساكنان آن را بيرون كردند و در خانه را ويران ساختند.
تعجب اين جا است كه آن ها با مشاهده آن همه عطوفت و مهرورزى ها و احترام فوق العاده پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت به اهل بيت خود به ويژه نسبت به فاطمه عليهاالسلام چگونه مردان كينه توز و فرصت طلب را جهت بيعت گرفتن از على عليه السلام روانه خانه فاطمه عليهاالسلام ساختند. آنان مگر حضرت فاطمه عليهاالسلام را نمى شناختند كه با بردن آتش (26) هم در خانه را سوزاندند(27) و شكستند(28)، هم پهلو(29) و حرمت صاحب خانه را. (30)
در اين خانه كه آن را هاله اى از غم و مظلوميت فرا گرفته، دو قبر مجهول و گمشده و يك محراب قرار دارد. قبر اول، قبر محسن پنجمين فرزند حضرت على و فاطمه عليهاالسلام است و گويا در پاى در خانه دفن گوديد. قبر دوم احتمالا قبر فاطمه عليهاالسلام و يك محراب كه براى همگان قابل رؤيت است و روزى اين محراب محل نماز، سجده و دعاى حضرت فاطمه عليهاالسلام زهرا عليهاالسلام بود.
جاى بسى تعجب است كه آن خانه اى كه در زمان عبدالملك بن مروان به بهانه توسعه مسجد پيامبر خراب مى شود، امروزه در محاصره نرده هاى آهنين قرار گرفته است.
-------------------------------------
1-مدينه شناسى، ص 73.
2-سفينة البحار، ج 1، ص 115.
3-الرحلة الحجازية، ص 327.
4-مناقب خوارزمى، ص 247.
5-مدينه شناسى، ص 119 و فرات كوفى، ص 115.
6-سوره نور، آيه 36.
7-سفينة البحار، ج 1، ص 114 و مجمع البحرين، ص 138.
8-غذاى است كه با آزد وشير يا روغن مى پزند. فرهنگ جديد، ص 91.
9-بشارة المصطفى، ص 195؛ عوالم العلوم و المعارف، ج 7، ص 123و كامل الزيارة، ص 58.
10-سفينة البحار، ج 1، ص 115.
11-همان.
12-سند حديث شريف كساء، ص 6.
13-سوره طه، آيه 132.
14-امالى طوسى، ص 251.
15-سير اعلام النبلاء، ج 2، ص 434.
16-بحارالانوار، ج 43، ص 53.
17-ينابيع المودة، ص 174 و مناقب خوارزمى، ص 23.
18-امالى طوسى، ص 251.
19-بحارالانوار، ج 43، ص 53.
20-ينابيع المودة، ص 174.
21-همان.
22-ذخاير العقبى، ص 77.
23-مدينه شناسى، ص 117.
24-سفينة البحار، ج 2، ص 375.
25-همان، ص 54.
26-العقدالفريد، ج 5، ص 13 و الامامة و السياسة، ص 20.
27-اثبات الوصية، ص 124.
28-تفسيرعياشى، ج 2، ص 67.
29-اثبات الوصية، ص 124.
30-بحارالانوار، ج 53، ص 14.
---------------------------------
محمد جواد مروجى طبسى

نوشتن دیدگاه