بسم الله الرحمن الرحيم
بر اساس رهنمودهاى پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله ) دين كامل الهى بر پايه هاى هميشه استوار قرآن و عترت ((خط ثقلين )) جاودانه است و براى همه انسانها در تمام قرون و اعصار يك ضرورت غير قابل انكار مى باشد. همواره هشدار داده اند كه :
روى آوردن به قرآن فقط
و با گرايش به اهل بيت (عليه السلام ) جداى از قرآن
تفكرى انحرافى و گرايشى خلاف اسلام ناب و دين كامل الهى است .
تكامل و سعادت فرد و جامعه در پذيرش خط ثقلين ، ((قرآن و عترت )) است .
درست است كه بايد همه چيز را از قرآن خواست و در قرآن جستجو نمود.
اما بدون رهنمودهاى عترت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) در قالب هزاران حديث كه در تفسير و تاويل آيات الهى مطرح شده اند هرگز نمى توان حقايق قرآنى را شناخت و به ارزشهاى واقعى قرآن راه يافت .
بودند افرادى كه با همه ادعاها و با برخوردارى از همه علوم مقدماتى و ابزار شناخت و تفسير، نتوانستند بدون رهنمودهاى عترت پيامبر (عليه السلام ) حتى مباحث و مسائل ابتدائى قرآن را بدرستى درك نمايند و هر چه تلاش ‍ كردند فايده اى نداد.
خداى بزرگ در اين باره بروشنى مى فرمايد:
و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمومنين و لا يزيد الظالمين الا خسارا
(و ما آنچه را كه از قرآن فرستاديم شفاى دل و رحمت الهى براى اهل ايمان است ، لكن كافران و ظالمان را جز زيان چيزى نخواهد افزود.(1))
و امام موسى بن جعفر (عليه السلام ) فرمود:
من نظر برايه هلك و من ترك اهل بيت نبيه (صلى الله عليه وآله ) ضل و من ترك كتاب الله و قول نبيه (صلى الله عليه وآله ) كفر
(كسى كه به راى خويش عمل كند، هلاك مى شود و كسى كه اهل بيت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) را ترك نمايد، گمراه مى گردد و كسى كه قرآن كريم و سنت رسول گرامى را ترك كند كافر است .(2))
امام على (عليه السلام ) در رهنمود وحى گونه اى علل نيازمندى انسانها را به قرآن و عترت و ضرورت تداوم خط ثقلين ، چنين بيان فرمود:
هذا القرآن انما خط مستور بين الدفتين لا ينطق بلسان و لا بدله من ترجمان
(اين قرآن ، خطوطى است كه ميان دو جلد خود پنهان است با زبان سخن نمى گويد نيازمند به ترجمان است . (3))
پيامبر گرامى اسلام ترجمان قرآن ، و زبان هاى گوياى وحى الهى را در روايت معروف ((ثقلين )) شناسانده است ، و بهمه انسانها پيام خود را ابلاغ فرمود كه :
اسلام ناب و دين كامل الهى در تداوم خط ثقلين ((قرآن و عترت ))امكان پذير است .
از اين رو شيعيان و پيروان عترت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) براى فهم و تفسير و ارزيابى قرآن كريم از هزاران روايت و حديث و رهنمودهاى گسترده و متنوع اهل بيت (عليه السلام ) استفاده مى كنند و در جمع آورى و ضبط و حفظ احاديث ، تلاشى مستمر دارند.
آنان ، سنت و حديث و رهنمودهاى پيامبر اسلام و اهل بيت آن حضرت (عليه السلام ) را يكى از پايه هاى استوار اجتهاد و استنباط احكام الهى مى شناسند.
در تداوم همين تلاش پر بركت است كه بزرگ سنگرداران مرزهاى انديشه شيعه ، ((اصول كافى و تهذيب و من لا يحضره الفقيه و استبصار)) و هزاران كتاب و جزوه و مقاله روائى را بجهانيان هديه نمودند.
و با برخوردارى از رهنمودهاى عترت رسول خدا (عليه السلام ) به تفسير واقعى قرآن راه يافتند و آب را از سرچشمه زلال حقيقت نوشيدند
و از هر گونه تفسير به راى و جعل و تحريف و بدعت ها در امان ماندند و همان اسلام ناب رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) را در تمام اعصار و قرون ، با جهاد و پيكار و خون و شهادت ، تداوم بخشيدند.
دانشمندان شيعه ، فقهاء و علماى بيدار اسلام قتل عام شدند، ناقص العضو گرديدند، سياه چال ها را پر كردند، رنج مهاجرت هاى پياپى را بر خود هموار نمودند، سر بر دار شدند اما داغ آرزوى ((جدائى قرآن از عترت )) را بر دل هاى منحرفان هميشه تاريخ نهادند.
نهج الحياة :
در تداوم تلاش جاودانه پاسدارى از مرزهاى انديشه ، به فكر جمع آورى سخنان حضرت زهرا (عليه السلام ) افتاديم تا ارزشهاى اسلامى را و تفسيرهاى واقعى آيات قرآنى را از كلمات نورانى آن بزرگ زن جهانيان ، فراگيريم و در اين تلاش و جستجو، نام زيباى ((نهج الحياه )) يا ((راه و رسم زندگى )) از ديدگاه حضرت زهرا (عليه السلام ) را برگزيديم كه هم سنگ نهج البلاغه و راهنماى همه تشنگان حقيقت باشد.
در تحقيق اين آرمان مقدس ، تلاش هاى فرهنگى زير صورت گرفت
1.شناسائى و استخراج
پس از تشكيل جلسات نهائى گروهى از پژوهندگان مؤ سسه تحقيقاتى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) انتخاب و در طول 6 سال منابع شيعه و اهل سنت دقيقا مورد مطالعه قرار گرفت و روايات و اظهار نظرهاى آن يگانه كوثر قرآن (عليه السلام )، شناسائى و استخراج گرديد.
2.انتخاب عناوين و قالب ريزى احاديث فاطمه (سلام الله عليها)
چون هدف ما در تدوين نهج الحياة ، ارائه الگوهاى ناب و ارزشهاى اصيل اسلامى به نسل معاصر و بخصوص جامعه بانوان بود، ناچار بوديم تا پس از مطالعه و ترجمه و ارزيابى دقيق احاديث فاطمه زهرا(سلام الله عليها) آنها را در قالب عناوين و فهرستهاى زيباو گويائى ، مطرح نمائيم ، تا مراجعه كنندگان بسهولت بتوانند مفاهيم ارزشمند و مباحث وحى گونه و گرانسنگ آن بزرگ بانوى جهانيان را بشناسند و در فراگيرى آن بكوشند.
3.ترجمه احاديث
در ترجمه روايات حضرت زهرا(سلام الله عليها) سعى بر اين بوده است تا اهداف اصلى آن حضرت در قالب عبارت فارسى گنجانده شود و مقيد بودن به عباراتى عربى ، مشكلى را در فهم مباحث نهج الحياه پديد نياورد.
4.انتخاب سوژه ها و زمينه سازى هاى مناسب
اگر احاديث و روايات حضرت زهرا (عليه السلام ) را بدون پردازش لازم عرضه مى كرديم ، اهداف آموزشى آنحضرت روشن نمى شد و مراجعه كننده براى پيدا كردن معانى واقعى روايات سرگردان مى شد.
براى تحقق اين هدف ارزنده آموزشى كارهايى ضرورت داشت مانند:
الف -انتخاب سوژه ها
ب - زمينه سازيهاى لازم
قبل از آوردن يك حديث ، در چند خط، علت صدور، مكان و زمان روايت و هدف حضرت زهرا(سلام الله عليها) را به روشنى آورده ايم ، تا مطالعه كننده ، به آسانى ، اهداف سياسى ، عقيدتى آن حضرت را بشناسد، در اين رابطه از روش شهيد مطهرى در عرضه داستانهاى ، كتاب (داستان راستان )، رهنمود گرفته ايم .
ج - تعيين جايگاه اصلى حديث
مخاطبها را شناسانديم ، علت لطف و محبت يا خشم و غضب را در آغاز يا پايان احاديث آورديم .
د-نتيجه گيريهاى ضرورى
در كنار هر روايتى سعى كرديم تا نتيجه هاى لازم را بدست آوريم و اهداف آموزشى خود را مشخص نمائيم .
5.نظم الفبائى ((فرهنگ سخنان فاطمه (سلام الله عليها)))
همه مى دانيم كه اگر پردازش ضرورى ، پيرامون احاديث در منابع روائى انجام نپذيرد، يافتن يك حديث به سهولت ممكن نيست ، بخصوص براى مراجعه كنندگان كه علوم مقدماتى حوزه هاى علميه را فرانگرفته اند.
اگر روايات اهلبيت (عليه السلام ) پس از استخراج ، ترجمه و قالب ريزى شده و آنگاه داراى نظم الفبائى گردد، هر مراجعه كننده اى در حداقل فرصت مناسب مى تواند روايات دلخواه خود را بيابد.(4)
6.فهرست موضوعى
گرچه انجام فهرست موضوعى ، وقت زيادى مى طلبيد و مشكلات فراوانى داشت اما براى يافتن احاديث دلخواه ، ضرورى بود.
7.ثبت سلسه روات
در نهج الحياه تلاش كرديم تا نام راويان يك حديث را بياوريم كه براى اهل تحقيق امرى ضرورى و براى تشخيص صحت احاديث ، سرنوشت ساز مى باشد.
8.جمع آورى اسناد و مدارك و روايات
كار ديگرى كه براى مراجعه كنندگان به احاديث اهل بيت (عليهم السلام ) بسيار ارزنده و مفيد مى تواند باشد، جمع آورى اسناد و مدارك يك روايت است .
در اين كتاب خواهيد ديد كه روايات مطرح شده اسناد و مدارك متعددى دارد و در بسيارى از منابع دست اول اسلامى آمده است .
9.فهرست موضوعى منابع تحقيق
از آغاز تا مرحله نهائى استخراج كلمات حضرت زهرا (عليه السلام ) كه با منابع فراوانى از شيعه و اهل سنت آشنا شديم اسامى تمام آنها را بصورت ((فهرست موضوعى منابع تحقيق )) در پايان كتاب آورده ايم ، تا علاقه مندان به تحقيقات و بررسى هاى بيشتر بتوانند به منابع اصلى مراجعه نمايند.
10.گزينش و انتخاب احاديث
پس از جمع آورى سخنان حضرت زهرا (عليه السلام ) كار گزينش و انتخاب احاديث ، را آغاز نموديم كه دو روش مطرح بود.
اول - طرح همه روايات جمع آورى شده
برخى اعتقاد داشتند كه :
همه روايات فراهم آمده را مانند روش علامه مجلسى در بحارالانوار بايد تدوين و منتشر كرد.
اين نظر تا حدودى درست بود: اما با هدفدارى كار ما سازگار نبود زيرا اگر كسى بخواهد دائرة المعارفى يا يك منبع روائى به جامعه محققان عرضه نمايد، مى تواند همه روايات فراهم آمده را منتشر كند و كار تحقيق و ارزيابى و تشخيص صحيح و نادرست را به محققان واگذارد.
دوم - گزينش و انتخاب روايات
نظريه اول گر چه درست بود اما با اهداف ما سازگار نبود، هدف ما اين بود كه :
الگوهاى اصيل ، ارزشهاى ناب اسلامى را به جامعه بانوان و نسل جوان معاصر ما، معرفى نمائيم كه از ديدگاه حضرت زهرا (سلام الله عليها)، ((بايدها)) و ((نبايدها ))را بشناسند.
پس بايد زحمت ارزيابى و مشكلات تشخيص صحت يا بطلان يك روايت را بر خود هموار سازيم .
از اين رو با ملاك ها و مبانى اصولى و فقهى شيعه و اصول مسلم اعتقادى نقد و ارزيابى روايات پرداختم .
رواياتى را انتخاب كرديم كه :
1.مخالف قرآن نباشد
2.مخالف سنت رسول خدا نباشد
3.مخالف عقل (مستفاد از قرآن و حديث ) نباشد
4.مخالف اجماع علماء شيعه نباشد
5.مخالف اصول مسلم اعتقادى نباشد
6.مخالف صفات و ويژگيهاى معصومين (عليهم السلام ) (مانند:علم غيب ، عصمت و...)نباشد
كه در اين راه از ((علوم مقدماتى )) و روش ((جرح و تعديل )) حوزه هاى علميه استفاده گرديد و با صاحب نظران و حديث شناسان آگاه ، مشورت شد، تا مجموعه احاديث ((نهج الحياه )) براى مراجعه كنندگان ، مشكلاتى ايجاد ننمايد و چراغ راه تشنگان حقيقت باشد.
همواره ،((خود ببويد))
و ((زلال حقيقت را خود بگويد))كه :
((آفتاب آمد دليل آفتاب )).
سرانجام 213 حديث بشماره ((حروف ابجد)) مطابق با نام نورانى ((زهرا)) انتخاب گرديد كه پس از مطالعه خواهيد خواهيد دانست :
نردبان آسمان است اين كلام           هر كه از آن بر رود آيد به بام
نى به بام چرخ كان اخضر بود          بل به بامى كز فلك برتر بود
و رمز و راز جاودانگى و جامعيت و فصاحت و بلاغت حضرت فاطمه زهرا (سلام الله عليها) را بايد از زبان همسر نمونه آن مظلومه ، امير بيان ، اول مظلوم تاريخ ، حضرت اميرالمؤ منين على بن ابيطالب (عليه السلام ) شنيد كه فرمود:
و انا لامراء الكلام و فينا تنشبت عروقه و علينا تهدلت غصونه
(همانا اميران سخن ما مى باشيم و ريشه درخت سخن در ميان ما ريشه دوانده و شاخه هاى آن بر سر ما سايه گسترده است .(5))
در پايان از همه عزيزانى كه در جهت تكميل و اعراب گذارى متن احاديث و اديت عبارات و تطبيق فهرست ها، تلاش موثرى نمودند تشكر مى كنيم و پاداش همه را به الطاف خفيه حضرت فاطمه (سلام الله عليها) مى سپاريم .
قم - مؤ سسه تحقيقاتى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) - 11 ذيقعده 1372روز تولد امام رضا (عليه السلام ) محمد دشتى
------------------------------------------------
1- آيه 82 اسراء
2- اصول كافى ج 1، ص 73 حديث 10.
3- خطبه 125 نهج البلاغه المعجم المفرس
4- نظم الفبائى ، احاديث نهج الحياه بر اساس الفباى فارسى است .
5- خطبه 233/1 نهج البلاغه المعجم المفهرس .

نوشتن دیدگاه