و اقعه ى غدير خم، از جمله قضاياى مهم و خطير تاريخى جهان اسلام مى باشد، اين واقعه با براهين قاطع مبناى تكوين مذهب تشيع و موضوع امامت و خلافت گرديد. [ر. ك: الغدير، جلد اول، ص 22.]
صحت واقعه ى غدير خم بر اهل تشيع و تسنن چون غزوات و اصل قضيه حجةالوداع، و احوال معروف رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله ثابت و محقق است. [الغدير، ص 39، اصول كافى، جلد دوم، ص 43.] هرچند سيره نويسانى چون، ابن هشام، ابن سعد و طبرى در ذكر آن سكوت كرده اند. ولى در منابع معتبر اهل سنت نقل شده است، از جمله: احمد بن حنبل در مسند و امام بخارى و ترمذى و نسايى كه هرگز آن واقعه را مورد سؤال و يا انكار قرار نداده اند. [ر. ك: البداية والنهاية جلد سوم، جزء پنجم، ص 157.]
به عنوان مثال، احمد بن حنبل از طريق زياد بن ابى نوشته است: شنيدم على بن ابى طالب در دوران خلافتش از مردم طلب شهادت نمود و آنها را قسم داد به اين كه، چه كسى شاهد بود كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در روز غدير خم چه مى فرمود؟ پس دوازده نفر از مردان غزوه ى بدر برخاستند و شهادت دادند كه اين سخن را در روز غدير خم از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله شنيدند كه فرمود: هر كس من مولاى اويم، پس على مولاى اوست. [ر. ك: المسند، حنبل، جلد دوم، حديث 670، ص 75.]
بسيار بودند كسانى كه در روز غدير خم و بعد از آن، آرزوى تكذيب و انكار آن واقعه را داشتند اما شاهدان و راويان معتبر و موثق فراوان بودند. از آن روى گروهى كه در تكذيب اصل خبر نااميد شدند، كلمه ى «مولى» را به معنى «دوست» و «ياور» و «محرم راز» تفسير كردند و اين اختلاف در معنى كلمه ى «مولى» مبناى مجادله و اختلاف شيعه و سنى گرديد. [ر. ك: تشيع در مسير تاريخ، ص 18.]
اهل سنت استدلال مى كنند كه منظور پيامبر تشويق پيروانش به توجه بيشتر و ايجاد مهر و محبت به على عليه السلام پسر عمو و شوهر يگانه دخترش فاطمه عليهاالسلام بوده است، و شرح مى دهند كه رفتار عادلانه و قاطعانه حضرت على عليه السلام در تقسيم غنايم جنگى پس از لشگركشى به يمن، موجب رنجش خاطر جمعى از همراهانش شد و آنها رفتار على عليه السلام را به ظلم و جفا در حق خويش تلقى كردند، پس از اينكه على عليه السلام با همراهانش از يمن به پيامبر در حجةالوداع در مكه به وى ملحق شدند، از رفتار على عليه السلام به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله شكايت كردند، كه پيامبر از اين افكار بيمارگونه و دشمنى بعضى از افراد به على عليه السلام نگران شدند، در اين شرايط لازم شد كه مردم را نصيحت كند و در مورد على عليه السلام آن حديث معروف را ايراد فرمايد
[ر. ك: البداية والنهاية، جلد سوم، جزء پنجم، ص 184. در اين صفحه آمده است: «... عن بُريدة قال: غزوت مع على اليمن فرأيت منه جفوة فلما قدمت على رسول الله- صلى اللَّه عليه و سلم- ذكرت عليا فتنقصته فرأيتُ وجه رسول الله يتغير. فقال يا بريدة الست اولى بالمؤمنين من انفسهم، قُلت بلى يا رسول الله قال: «من كنت مولاه فعلى مولاه...» از طريق بُريده نقل شده است كه گفت: من با على عليه السلام براى جنگ به يمن رفتيم و چند كار جفا و ظلم از او ديدم! پس وقتى نزد رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شرفياب شدم يادى از على كردم و نقص او را يادآورى كردم. پس ديدم صورت رسول الله تغيير كرد و فرمود: اى بريده آيا من از خود مؤمنين به آنها سزاوارتر نيستم گفتم بلى: يا رسول الله. پس فرمود: هر كس من مولاى اويم پس على مولاى اوست....]
با قبول اين استدلال كه بعضى از منابع اهل تسنن بيان كرده اند، نكته ى حائز اهميت اين است كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در چنين موضوع فوق العاده اى، على عليه السلام را از نظر عظمت و قدر و منزلت و شخصيت، برابر خود معرفى كردند. جاى ترديد نيست كه غناى ادبيات و لغات عربى، معانى، معانى متعددى را براى يك لغت در برداشته باشد از اين جهت علماى شيعه از طريق مختلف معنى، سرپرستى و ولايت را در منظور پيامبر از كلمه ى «مولى» به ثبت رساندند. [ر. ك: تشيع در مسير تاريخ، ص 18.]
شيخ صدوق (ره) فرموده است: كلمه ى «مولى» در لغت عربى علاوه بر اينكه در معنى، صاحب اختيار و سرپرست استعمال مى شود به معنى «بنده»، «آزاد شده»، «داماد»، «پسر عمو»... «ناصر» و «ياور» نيز مى باشد. اما از آنجائيكه پيش از بيان آن جمله درباره ى على عليه السلام پيامبر فرمود: الست اولى من انفسكم...» من نسبت به شما از خود شما اولى تر نيستم؟ همه گفتند بلى...» بسيار روشن است كه اولويتى را كه ابتدا از مردم، براى خود اقرار گرفته است، هم اولويت و سرپرستى و صاحب اختيارى است كه در جمله ى بعد براى على عليه السلام ثابت مى كند. [ر. ك: اصول كافى، جلد دوم، ص 43.] و با توجه به نزول آيه ى «اليوم اكملت لكم دينكم...» بعد از آن سخن پيامبر صلى اللَّه عليه و آله دلالت دارد بر اينكه، كلمه «مولى» در سخن رسول خدا در معنى امامت و خلافت بكار رفته است. زيرا امرى كه كامل كننده ى دين و نعمت خدا باشد جز نصب امام و پيشواى روحانى براى مردم نتواند بود. و در آيه ى «ايها الرسول بلغ...» مفسرين گويند: تهديدى كه خداى تعالى به پيامبرش مى فرمايد و با وعده ى حفظ و نگهدارى او بزرگترين دليل بر اين است كه امر مهمى را خداوند در اين آيه به پيامبرش تذكر مى دهد و به دليل ديگرش اين است كه پس از خطبه ى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله در روز غدير خم، حاضرين در آن محل، حضرت على عليه السلام را به مقام خلافت و امامت تبريك گفتند. [اصول كافى، جلد دوم، صص 49- 44. معانى الاخبار، صص 79، 65.] و بنا به قولى از جمله زنانى كه شاهد واقعه ى غدير خم بودند، حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام، عايشه ، ام سلمه، ام هانى و فاطمه دختر حمزه بودند. [مناقب، جلد سوم، ص 26.] و يكى از دلايل قيام حضرت زهرا پس از رحلت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در دفاع از حق ولايت على عليه السلام اين است كه خود شاهد بود كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به فرمان خداوند، على عليه السلام را به عنوان ولايت و تداوم بخش رسالت برگزيد.

نوشتن دیدگاه