ثنا: قسمتى از ستايش است كه با تكرار صادر گردد. راغب در مفردات ميگويد:
«الثناء مايذكر فى محامد الناس فيثنى حالا فحالا ذكره» ثنا عبارت است از آنچه كه در ستايش مردم، وقت بوقت تكرار ميگردد. و چون نعمتها از جهت شمول و عمومى بودن و نيز پى در پى بودن ملاحظه مى شود مناسبت اقتضاء ميكرد كه ستايش بصورت ثناء كه تكرار ستايش است آورده شود.
سبوغ: در محاورات فصيحانه ميگويند: درع سابغ- زره رسا نه دراز و نه كوتاه. در آيه شريفه ى است: «وأسبغ عليكم نعمه ظاهرة و باطنة [ لقمان /20.] نعمتهاى ظاهرى و باطنى را بر شما رسا و كامل نمود كه با نيازها تطبيق كند و هم آهنگ با آنها باشد. و باز در آيه ى ديگر است: «ان اعمل سابغات». [ سبا /11.] اسداء: عطاء بخشيدن. در روايت وارد شده: من أسدى إليكم معروفأ فكافئوه- هركس كه بشما نيكى نمود او را مكافات و پاداش بدهيد.
آلاء: جمع إلى. با فتح و كسر همزه. نعمت منن: جمع منت، نعمتهاى گرانقدر و سنگين: چنانكه از تتبع استعمال قرآن بدست ميآيد ماند نبوت: «لقد من الله على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولا» خدا منت گذاشت بر مؤمنان كه از ميان آنها پيامبر را برانگيخت.
جم: زياد. در آيه شريفه: «يحبون المال حبا جما» زياد دوست ميدارند مال را (خارج از اندازه).
نأى: دور است.
تفاوت: راغب گويد: دور شدن چيزى از انسان بنحويكه دسترسى بآن ممكن نباشد.
امد، أبد: راغب در مفردات گويد: «الامد والابد متقاربان لكن الابد عبارة عن مدة الزمان التي ليس لها حد محدود ولا يتقيد لايقال ابد كذا. والأمد مدة لها حد مجهول اذا اطلق، وقد ينحصر نحوان يقال أمد كذا كما يقال زمان كذا. والفرق بين الزمان والأمد يقال باعتبار الغاية، والزمان عام في المبدء والغاية».
يعنى: ابد وامد در معنى نزديك بهم است فرقى كه هست ابد عبارت از مقدار زمانى است كه محدود نيست وقيد لفظى هم قبول نمى كند مثلا نمى توان گفت ابد فلان كار اما مى توان گفت امد فلان كار.
امد در صورت عدم تقييد، حد مبهم و مجهول دارد و در صورت حصر گفته ميشود: امد فلان كار. فرق ميان زمان وامد، آنست كه امد را باعتبار فرجام ميگويند و زمان شامل، آغاز و فرجام است. و لى در قبال راغب بايد گفت كه ابد بمقدار زمان غير محدود در هر مورد بنحوى است كه خود آن مورد گنجايش دارد نه غير محدود مطلق. مثلا در آيه شريفه: «إنا لن ندخلها ابدا ماداموا فيها»، ما هرگز داخل قريه نخواهيم شد ماداميكه (ابدا) آن عده آنجا هستند- در اينجا ابديت بمعناى احاطه و شمولى است كه در مدت آن عده ملاحظه شده، يعنى آن قطعه از زمان كه شامل آغاز، وسء فرجام است همه را فرا گرفته يعنى چه در اول و چه در وسط و چه در آخر اقامت آنها وارد قريه نمى شويم. و در فارسى معنا و مفهوم «هميشه-پيوسته» را ميرساند كه ممكن است با قرائن بمعناى آنچه غير محدود است و آخر نداشته باشد استعمال شود، مثلا «خالدين فيها أبدا» يعنى ثابت هستند در آتش بزمان غير محدود يعنى زمانى كه آخر ندارد. پس بنابراين بطور كلى نمى توان گفت در غير محدود استعمال ميشود بلكه بايد از قرائن مقام استفاده كرد. و نيز امد را كه گفته باعتبار فرجام اطلاق ميشود صحيح نيست، زيرا در قرآن كريم بمعناى گذشته وارد شده «ثم بعثناهم لنعلم أي الحزبين أحصى لما لبثوا أمدا» [كه ف /12.] سپس اصحاب كهف را از خواب برانگيختيم تا معلوم بداريم كدام يك از دو حزب از حيث زمان و مقدار توقفى كه نموده اند بيشتر بشماره اش احاطه دارند- مسلم است كه امد دراينجا بمعناى زمان است. پس مطلقا باعتبار فرجام نيست.
ندب: دعوت نمودن.

نوشتن دیدگاه