صادعا بالنذارة: كلمه صدع در قرآن مكرر آمده، مانند: «فاصدع بما تؤمر» اى پيامبر! نقشه ها و توطئه هاى مشركان را با قاطعيت بشكاف. راغب در مفردات گويد: «الصدع الشق في الاجسام الصلبة» صدع، شكافتن اجسام سخت است. پس مفهوم كلمه ى صدع، شكافتن ساده نيست، بلكه در جسم سخت و به هم فشرده است، و در آيه ى شريفه؛ يعنى، شكافتن صفوف كاملا به هم پيوسته ى مشركان است. ترجمه ى جمله ى صادعا بالنذارة، چنين مى شود: بنيانگذار نهضت الهى با دادن بيم، صفهاى مشركان را مى شكافت... .
يكى از ويژگى دعوت پيامبر را همراه بودن با بيم و انذار مى فرمايد؛ زيرا در مقابل افراد سخت ابتدا انذار، سپس وارد عمل شدن، بيشتر موجب تأثير شكاف در صفهاى آنان مى شود؛ از اين روست كه در قرآن، تمام پيامبران و بالخصوص پيامبر ما به وصف «نذير» خيلى بيشتر از «بشير» آمده است.
حال ببينيم چرا در دعوت پيامبر، جهت بيم دادن موجب تفرقه و شكاف در صفهاى دشمن قرار داده شده، در حالى كه دعوت انبيا مشتمل بر اميد و بشارت نيز هست؟ «و ما نرسل المرسلين الا مبشرين و منذرين... [ انعام (6) آيه 48. ]» توضيح اين نكته كه چرا جنبه ى بيم دادن بيشتر است، در اين است كه اگر ما در عمل عاقلان دقت كنيم، مى بينيم در مرحله ى نخست خود را از ورطه ى هلاكت نجات مى دهند و عمده ى نظر آنان رهايى از خطرى است كه تهديدشان مى كند، و بر همين اساس است كه عاقلان در مواقع تحريك براى نيل به كمالى، ابتدا به بيان آفت و گرفتاريها كه در پى آن است مى پردازند، مثلا براى وادار ساختن به مشورت مى گويند: ترك مشورت ندامت آور است، و يا بدون دورانديشى مبادرت به كارى موجب گرفتارى است. شايد جهت آن اين باشد: هر چند هوا و هوس جزء سرشت آدمى است، اما با اين همه اصل سعادت بر نعمت و سعادت است و آفتها عارضى و به جهت مراعات نمودن مقررات طبيعى كارهاست.
آدم و همسرش در بهشت متنعم بودند و اندك تذكر كافى بود كه بفرمايد: «كلا منها رغدا حيث شئتما» با وسعت و فراخى از نعمتهاى بهشت به هر نحو كه مى خواهيد استفاده كنيد...؛ ولى عمده بيم آفت بود كه ممكن است در اثر عدم رعايت مقررات، دامنگير آنان بشود، بدين جهت در آن طرف؛ يعنى، بيم دادن بيشتر سعى شده:
«ان هذا عدو لك و لزوجك فلايخرجنكما من الجنة فتشقى، ان لك الاتجوع فيها و لا تعرى، و انك لا تظمؤ فيها و لا تضحى؛ [ طه (20) آيات 117 و 118 و 119. ] براستى اين شيطان دشمن تو و همسرت هست، پس مواظب باشيد شما را از بهشت بيرون نكند كه دچار رنج و مشقت مى شويد، و بر تو است كه در اين جا نه گرسنگى و نه تشنگى و نه برهنگى و نه آفتاب زدگى بكشيد.» در اين آيه ى شريفه ابتدا با بيم دادن و معرفى دشمن، به منافع ماندن در بهشت اشاره مى فرمايد. پس بدين سان مى بينيم عاقلان بر حسب فطرت عقلى، نجات از آفتها را اهميت بيشتر مى دهند، چه اينكه نجات از آفتها همراه با نعمتهاست.
اما اگر ضرر و خطر به صورت ديگرى ظاهر بشود، به اين طريق كه بزرگى فرمان بدهد، عقل به ملاحظه ى جهت مولويت (سرپرستى) حكم مى كند كه پس از صدور و ابلاغ فرمان اگر تخلف و سرپيچى به عمل آمد، در اين صورت مؤاخذه و عقوبت متخلف بر خلاف عدالت نخواهد بود، و همين احتمال ضرر و عقوبت مولوى در آخرت است كه انبيا جامعه بشرى را به آن بيم داده اند و اساس تبليغ انبيا را تشكيل مى دهد و خلاصه دعوتشان چنين است كه ما از سوى پروردگار براى دعوت شما جامعه ى بشرى مأموريت داريم و گواه دعوت، اين معجزه ها و نشانه هايى است كه حاكى از صداقت ماست، و چنانچه از دعوت ما كه از طرف بارى تعالى است سرپيچى كنيد، خطر بسيار بزرگى در انتظار شماست.در اين نقطه ى حساس است كه انسان بيش از دو راه در پيش خود نمى بيند: يا دعوت كنندگان الهى دروغ مى گويند، و يا در ادعا صادق هستند. به طور مسلم هر منصفى نمى تواند آنان را به دروغ متهم نمايد؛ ناچار راه دومى در مقابل عقل انسان است كه بر اساس حكم عقل بايد انسان مصونيت از اين خطر را براى خود تأمين كند.
بر همين اساس است كه مى بينيم همه ى انبيا بويژه پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله بر حسب نقل قرآن مأمور مى شود كه خود را چنين معرفى نمايد: «و قل اني أنا النذير المبين [ حجر (15) آيه ى 89. ]؛ بگو اى پيامبر! من بيم دهنده ى آشكار هستم.» يا در جاى ديگر مى فرمايد: «و اوحى الي هذا القرآن لانذركم به و من بلغ [ انعام (6) آيه ى 19. ]؛ به من اين قرآن وحى شده تا با آن شما و هر كسى كه قرآن به او رسيده بيم دهم.» يادگار نبوت هم بر اساس الهام از قرآن مى فرمايد كه: يكى از ويژگى پيامبر صلى الله عليه و آله ابلاغ كوبنده و شكننده ى همراه با بيم و انذار بوده است.

نوشتن دیدگاه