ای سروران من ، در مقام ثنا و ستایش شما توان آن را ندارم كه فضائلتان را به شماره آورم و در مدحتان به عمق عظمت شما نمی رسم. (فرازی از زیارت جامعه كبیره)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) مظهرالعجائب و معجزه بزرگ الهی است كه عقل ها درشناخت وجوه وجود مقدسش حیرانند و دوست و دشمن مدیحه سرای حضرتش می باشند.
ابن ابی الحدید ، دانشمند سنی مذهب و شارح نهج البلاغه در توصیف امیرالمؤمنین (علیه السلام) می نویسد: چه گویم درباره مردی كه حتی دشمنان و ستیزگران با او هم ، سر به آستان فضائلش فرود آورده اند و انكار مناقب و كتمان فضائل او را تاب نیاوردند، (سپس با اشاره به مطالب قبلی خود ادامه می دهد) و تو دانستی كه بنی امیه (و به ویژه معاویه) چون به حكومت اسلامی در شرق و غرب زمین چیره شدند، به هر نیرنگی در خاموش كردن نور علی بن ابی طالب كوشیدند و حقایق را بر علیه او تحریف كردند، عیب هایی برای او جعل و بر روی منابر لعنش كردند، مدح گویان او را تهدید كردند ، به حبس كشیدند ، كشتند و از نقل روایاتی كه حاوی فضائل و مایه بلند آوازگی او می شد جلوگیری نمودند، تا آنجا كه اجازه نمی دادند نام او بر كسی نهاده شود، اما این حیله ها جز بر والایی و سرافرازی او نیفزود، همچون مشك كه هر چه بر آن سرپوش نهند، بویش بپیچد و چنان خورشید كه چهره اش با كف دستی پوشیده نگردد و چون روز روشن كه اگر چشم برآن ببندی، دیدگان بسیاری آن را می بیند.(1) معاویه یكی از یاران نزدیك امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به حضور خواست و از او خواست تا علی(علیه السلام) را توصیف كند. آن شخص كه ضرارة بن ضمرة نام داشت، در حضور دشمن كینه توز امیرالمؤمنین (علیه السلام) در وصف آن حضرت چنین گفت: به خدا سوگند كه او بسیار دوراندیش و نیرومند بود، به عدالت سخن می گفت و با قاطعیت كارها را به سرانجام می رساند. علم از جوانب وجودش می جوشید و حكمت از زبانش فرو می ریخت. از زرق و برق دنیا وحشت داشت و با شب و تنهایی آن مانوس بود. بسیار اشك می ریخت و فراوان می اندیشید. لباس زبر و سخت و غذای فقیرانه را می پسندید، در میان ما همچون یكی از ما بود. اگر چیزی درخواست می كردیم می پذیرفت و اگر از او دعوتی می نمودیم قدم رنجه می نمود. با این همه كه به ما نزدیك بود و ما را به خود نزدیك می ساخت ، چندان با هیبت بود كه در حضورش جرات سخن گفتن نداشتیم.
آن بزرگوار، اهل دیانت را بزرگ می شمرد و بینوایان را به خود نزدیك می ساخت. نه نیرومند به باطل در او طمع داشت و نه ناتوان از عدالتش نومید بود. به خدا سوگند یك شب به چشم خود دیدم كه به عبادت ایستاده بود و در تاریكی فراگیر شب ، دست به محاسن گرفته و چون مارگزیده به خود می پیچید و چون مصیبت زده می گریست و می گفت: ای دنیا، دیگری را بفریب. آیا به من رو كرده ای؟ هیهات كه من سه طلاقه ات كرده ام و بازگشتی در آن نیست. عمرت كوتاه ، خطرت بزرگ و عیشت ناچیز است، آه از توشه اندك و سفر دراز و راه ترسناك.( سفینة البحار2/657، ماده وصف) سخن كه بدینجا رسید اشك در چشمان معاویه حلقه زد... اما همین معاویه كه فضائل امیرالمؤمنین (علیه السلام) را می شنید و می شناخت به كینه های بدر و احد و به طمع قدرت ، چنان با آن حضرت دشمنی می ورزید كه لعن او را در خطابه ها و منابر، در سراسر كشور بزرگ اسلامی ، لازم الاجرا ساخت و طی بخشنامه ای به امرای خود، نسبت به هر كس كه فضیلتی درباره علی بن ابی طالب(علیه السلام) نقل كند از خود سلب مسؤولیت نمود. (بدین معنا كه حاكمان مناطق مختلف می توانستند هر بلایی بر سر چنین شخصی در آورند).
اكنون شمه ای از فضائل نقل شده امیرالمؤمنین(علیه السلام) را تماماً از كتب برادران اهل سنت می آوریم تا ملاحظه كنید كه چگونه خداوند نور خود را تمام می كند و فضائل شخصیتی را كه شصت سال در سرزمین اسلام به دستور معاویة بن ابی سفیان لعن او در هر جا واجب شمرده می شد، منتشر ساخته است.
1- قرآن كریم در سوره بقره، پس از توصیف پرهیزگاران می فرماید: آنان بر هدایتی از جانب خداوند قرار دارند و آنان رستگارانند، پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به علی بن ابی طالب اشاره نموده وبه سلمان فرمود: ای سلمان این مرد و حزب او در قیامت رستگارند . (4)
2- هنگامی كه در شب هجرت رسول اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جای آن حضرت خوابید، خداوند متعال این آیه را نازل فرمود: از مردم كسانی هستند كه جان خود را در راه جلب رضایت خداوند تقدیم می دارند و خداوند به بندگان خود رئوف است.(بقره /207)
از ابن عباس نقل شده كه شان نزول این آیه را در مورد آن حضرت دانسته و می افزاید: خداوند در آن شب ، جبرئیل و میكائیل را فرمان داد تا به نزد علی(علیه السلام) فرود آیند. آنگاه جبرئیل گفت: ای پسر ابوطالب چه كسی مانند تو است؟ خداوند به واسطه تو بر فرشتگان مباهات می ورزد.(3)
3- در آیه 82 سوره طه خداوند متعال می فرماید: و من قطعاً نسبت به كسی كه به سوی من بازگشت كند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، سپس هدایت یابد ، آمرزنده هستم. با اندك تاملی در متن آیه شریفه، این سوال به ذهن متبادر می شود كه این چگونه شرطی برای دست یافتن به مغفرت الهی و آمرزش است؟ ایمان، عمل صالح و سپس هدایت یافتگی! مگرپس از ایمان و عمل صالح، هدایت كامل نگردیده كه خداوند آن را به عنوان شرطی مستقل و پس از ایمان وعمل صالح می افزاید؟
پاسخ در تبیین پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نهفته است كه آیه را چنین توضیح فرمودند: هر كس ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد و سپس با ولایت علی بن ابی طالب هدایت یابد.(4)
4- خداوند متعال در سوره یس می فرماید: همه چیز را در امام مبین به شماره در آورده ایم یعنی علوم همه چیز را در آن جمع كرده ایم. اصحاب از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند: آیا منظور تورات ، انجیل یا قرآن كریم است؟ حضرت به علی بن ابی طالب (علیه السلام) اشاره نموده و فرمودند: خیر، امامی كه خداوند علم همه چیز را در وجود او نهاده این شخص است. (5)
5- درسوره تكاثر، خداوند متعال پس از آنكه زیاده طلبی انسان تا دم مرگ را به او گوشزد می كند، با لحنی شدید ، مرگ را به یاد می آورد و هشدار می دهد هرگز چنین نیست اگر به علم یقینی می دانستید، قطعاً و به یقین درآن روز از نعمت سوال خواهید شد. در تفسیر آیه آخر چنین نقل شده كه نعمت مورد سوال ، ولایت علی بن ابی طالب است.(6)
6- از پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده كه فرمودند: هنگامی كه خداوند اولین و آخرین را جمع كند و صراط بر جهنم نصب گردد، هیچكس از آن عبور نخواهد كرد مگر آن كس كه براتی حاكی از ولایت علی بن ابی طالب همراه دارد. (7)
7- در آخرین آیه از سوره رعد، خدا به پیامبرش تسلی می دهد كه اگر كافران می گویند تو پیامبر نیستی، به آنان بگو دو شاهد دارم كه مرا كفایت می كنند، الله و كسی كه علم الكتاب در نزد اوست. روایات شیعه و بسیاری از روایات اهل سنت ، دلالت دارد كه شاهد دوم یعنی آن كسی كه صاحب علم الكتاب است، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب است.(8)
توجه فرمایید كه امیرالمؤمنین (علیه السلام) در این آیه صاحب علم كتاب معرفی شده و این در حالی است كه قرآن كریم در سوره نمل شخصی از یاران سلیمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را به عنوان صاحب جزئی از علم كتاب معرفی نموده و بیان می دارد كه وی توانست تخت سلطنتی ملكه سبا را در یك چشم بر هم زدن از یمن به بیت المقدس بیاورد و علی بن ابی طالب صاحب تمام این علم است.
آیه مورد بحث ، شمه ای از ولایت تكوینی به معنای قدرت تصرف در عالم وجود است كه ائمه معصومین (علیهم السلام) دارای آن بوده اند.
*******************************
پی نوشت :
1- شرح نهج البلاغه،1/17.
2- شواهد التنزیل ، ج1، صص 69-70/ تاریخ دمشق ، ج 2، ص 346.
3- مستدرك الصحیحین، ج 3، ص 132/ تاریخ دمشق، ج 1، ص138- تفسیر فخر رازی - تفسیر طبری - تفسیر قرطبی- احیاء علوم الدین، ج 3، ص 238.
4- شواهد التنزیل ، ج 1، صص 375-377/ الصواعق المحرقة 91 چاپ مصر- ینابیع المودة باب ، ج 36، ص 110.
5- ینابیع المودة باب 14، صص 76-77.
6- شواهد التنزیل ، ج 2، ص 368/ ینابیع المودة 111 و 112.
7- مناقب ابن مغازلی 42 / لسان المیزان ابن حجر عقلانی ، ج 1، ص 51/ میزان الاعتدال ذهبی،ج 1، ص28/ الصواعق المحرقة ، ص 75/ الریاض النضره محب طبری ، ج 3، ص 167.
8- شواهد التنزیل ، ج1، صص 307-310/ الاتقان سیوطی ، ج 1، ص 13/ ینابیع المودة ، ص 102/ تفسیر قرطبی - تفسیر روح المعانی - تفسیر طبری - الله المنثور - تفسیر خازن)
