بى نيازى مردمان به سبب تحقق عدالت تام وتمام وفراوانى وعمران وآبادى در اوج کمال وتقسيم اموال به مساوات، از مشخصات سيرت اقتصادى مهدى عليه السلام است. آن حضرت تمام مناسبات نا سالم اقتصادى را زير پاى مى گذارد ومحو ونابود مى کند، از رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم روايت شده است که فرمود: اذا قام قائمنا اضمحلت القطائع فلا قطائع.(10) زمانى که قائم ما قيام کند، قطايع از بين مى رود به طورى که ديگر قطايعى در ميان نخواهد بود. زمينهايى که زمامداران وحکام جور در مالکيت خود درآورده يا واگذار کرده اند ودر حقيقت متعلق به امام عليه السلام است، در جايگاه خود قرار مى گيرد. استثمار واستعمار پايان مى پذيرد. همگان به رفاه وآسايش مى رسند. مهدى عليه السلام اموال را به وفور در اختيار مردمان مى گذارد. نعمانى رحمه الله به اسناد خود از امام باقر عليه السلام روايت کرده است که فرمود: تجمع اليه اموال الدنيا من بطن الارض وظهرها، فيقول للناس: تعالوا الى ما قطعتم فيه الارحام، وسفکتم فيه الدماء الحرام، ورکبتم فيه ما حرم الله عز وجل، فيطعى شيئا لم يعطه احد کان قبله، ويملا الارض عدلا وقسطا ونورا کما ملئت ظلما وجورا وشرا.(11) تمام اموال زمين - آنچه در دل زمين است وآنچه بر روى زمين است - نزد مهدى عليه السلام گرد آيد، آن گاه او به مردمان گويد: بياييد واين اموال را بگيريد. اينها همان چيزهايى است که به خاطرش قطع رحم کرديد وخونها به ناحق ريختنيد ومرتکب گناهان شديد. او دست به بخشش زند وآن قدر ببخشد که تا آن روز کسى چنان بخششى نکرده باشد. وزمين را لبريز از عدالت وداد ونور گرداند همان گونه که لبريز از ستم وبيداد وشر شده باشد. مهدى عليه السلام همگان را بى نياز مى کند که در دولت او زمين همه استعدادهاى خود را بروز مى دهد وداراييها انبوه مى شود. از رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم چنين روايت شده است: تنعم فيه امتى نعمه لم ينعموا مثلها قط توتى الارض اکلها ولا تدخر منهم شيا والمال يومئذ کدوس، يقم الرجل فيقول: يا مهدى اعطنى فيقول: خذ.(12) در آن زمان امت من چنان از نعمت برخوردار شوند که هرگز امتى آن چنان از نعمت برخوردار نشده باشد، زميت بتمامه محصول دهد وهيچ را از آنان دريغ ندارد، واموال انبوه شود. هر کس نزد مهدى آيد وگويد: به من مالى ده - مهدى بى درنگ گويد: بگير. آن حضرت اموال را به مساوات ميان مردم تقسيم مى کند تا همگان از دغدغه نيازمندى آزاد شوند. ابوسعيد خدرى از رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم چنين نقل کرده است: ابشرکم بالمهدى... يرضى عنه ساکن السماء وساکن الارض يقسم المال صحاحا. فقال له رجل: وما صحاحا؟ قال: السويه بين الناس.(13) شما را مژده مى دهم به آمدن مهدى... ساکنان آسمان وزمين از او راضى هستند ومهدى مال را به طور صحيح تقسيم مى کند. مردى از پيامبر پرسيد: به طور صحيح يعنى چه؟ رمود: يعنى به مساوات ميان مردم تقسيم مى کند. عبد الله بن مسعود نيز از پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم روايت کرده است که در اين باره فرمود: يقسم المال بالسويه ويجعل الله الغنى فى قلوب هذه الامه.(14)
مهدى مال را به مساوات تقسيم مى کند وقلبهاى امت محمد را لبريز از بى نيازى خواهد کرد. در نتيجه تحقق سيرت اقتصادى مهدى عليه السلام، نيازمندى باقى نمى ماند تا به او زکات داده شود. امام باقر عليه السلام فرمود: يسوى بين الناس حتى لا ترى محتاجا الى الزکاه.(15) مهدى اموال را ميان مردم چنان به تساوى قسمت مى کند که ديگر نيازمندى يافت نمى شود تا به او زکات دهند. بى نيازى اقتصادى در دولت مهدى عليه السلام تا بدانجاست که دلهاى امت محمد صلى الله عليه وآله وسلم لبريز از بى نيازى مى شود وحرص به داشتن وگنجينه کردن وانبوه ساختن زدوده مى شود وچون مهدى عليه السلام ندا دهد که هر کس مالى مى خواهد بيايد وبرگيرد، جز يک نفر پيدا نشود واو نيز پشيمان گردد ومال برگرفته را باز گرداند.(16) مهدى عليه السلام بى دريغ وبى شمارش بخشش مى کند چنانکه در خبر جابر بن عبدالله از رسول اکرم صلى الله عليه وآله وسلم روايت شده است: يقسم المال ولا يعده.(17)
اموال را بدون آنکه شمارش نمايد تقسيم مى کند. بدين ترتيب مردمان با همه وجود واز صميم قلب از داشتن وگنجينه کردن وانبوه سازى، احساس بى نيازى مى کنند همان گونه که پيامبر اکرم صلى الله عليه وآله وسلم نويد آن را داده است: يملا الله قلوب امه محمد صلى الله عليه وآله وسلم غنى ويسعهم عدله.(18) دلهاى پيروان محمد صلى الله عليه وآله وسلم را لبريز از بى نيازى مى کند وعدالتش همه را فرا مى گيرد. اذا خرج المهدى القى الله الغنى فى قوب العباد.(19) زمانى که مهدى قيام کند، خدوند در قلب بندگان بى نيازى افکند. در نظام اقتصادى که مهدى عليه السلام بر پا مى سازد، روابط اقتصادى چنان است که در معاملات سودى گرفته نمى شود. على بن سالم از پدرش نقل کرده است که گفت از امام صادق عليه السلام پرسيدم: اين روايت که سود گرفتن مومن از مؤمن رباست معنايش چيست؟ حضرت فرمود: ذاک اذا ظهر الحق وقام قائمنا اهل البيت واما اليوم فلا باس بان يبيع من الاخ المؤمن ويربح عليه.(20) اين به هنگام ظهور حق وقيام قائم اهل بيت است، اما اکنون اگر کالايى بفروشد وسود بگيرد اشکالى ندارد. دولت مهدى عليه السلام بر اساس چنين روابط ومناسبات اقتصادى، شرق وغرب جهان را فرا مى گيرد وهمه جا را عمران وآباد مى سازد. محمد بن مسلم گويد از امام باقر عليه السلام شنيدم که مى فرمود: يبلغ سلطانه المشرق والمغرب... فلا يبقى فى الارض خراب الا قد عمر.(21) دولت مهدى شرق وغرب جهان را فرا خواهد گرفت ودر سر تا سر جهان جاى ويرانى باقى نخواهد ماند مگر اينکه آن را آبد خواهد ساخت. ظهور برکات ومناسبات عادلانه در دولت مهدى عليه السلام چنان است که حتى مردگان آرزوى بازگشت به دنيا وزندگى در دولت کريمه او ودر سايه سيرت او را خواهند داشت. ابو سعيد خدرى از رسول اکرم صلى الله عليه وآله وسلم نقل کرده است که فرمود: لا تدخر الارض من بذرها شيئا الا اخرجته ولا السماء من قطرها شيئا الا صبه الله عليهم مدرارا... تتمنى الاحياء الاموات مما صنع الله عز وجل باهل الارض من خيره.(22) زمين آنچه از برکات در دل خود دارد، بيرون مى ريزد وآسمان نيز از بارش خود چيزى فرو گذار نکرده، پيوسته بر آنان مى بارد... از بس خداى بزرگ براى مردم خير پيش مى آورد، مردگان آرزوى بازگشت به زندگى مى کنند. سيرت مهدى عليه السلام مطلوب دلها ودولت مهدى عليه السلام حد نهايى رضايت انسانهاست. نه تنها انسانها که زمين وآسمان وهمه موجودات از دولت وسيرت او رضايت مندند. در حديث حذيفه بن يمان از پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم آمده است: يرضى بخلافته اهل السماوات والارض والطير فى الجو.(23) از خلافت ودولت او، اهل آسمان وزمين وپرندگان آسمان راضى خواهند بود.
پاورقی:
(10) ابو العباس عبد الله بن جعفر الحميرى القمى، قرب الاسناد، مکتبه نينوى الحديثه، طهران، ص 41، بحار الانوار، ج 52، ص 309.
(11) غيبه النعمانى، ص238 - 237، بحار الانوار، ج 52، ص 351.
(12) ابو عبد الله محمد بن يزيد القزوينى ابن ماجه، سنن ابن ماجه، تحقيق محمد فواد عبد الباقى، دار احياء التراث العربى، بيروت، 1395 ق. ج 2، ص 1366، ابو عبد الله محمد بن عبد الله الحاکم النيسابورى، مستدرک على الصحيحين، دار المعرفه، بيروت ج 4، ص 558، ابو عبد الله محمد بن يوسف الکنجى الشافعى، البيان فى اخبار صاحب الزمان عليه السلام، قدم له وعلق عليه محمد مهدى الخرسان، موسسه الهادى للمطبوعات، قم، 1399 ق. ص 109، نور الدين على بن ابى بکر الهيثمى، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، دار الکتاب العربى، بيروت، 1402 ق. ج 7، ص 317، کشف الغمه، ج 2، ص479 - 478، بحار الانوار، ج 51، ص 88.
(13) ابو عبد الله احمد بن محمد بن حنبل الشيبانى، مسند، دار احياء التراث العربى، بيروت، ج 3، ص 37، البيان، ص 123، کشف الغمه، ج 2، ص 471، مجمع الزوائد، ج 7، ص 313، بحار الانوار، ج 51، ص92 ، 81، منتخب الاثر، ص 147.
(14) کشف الغمه، ج 2، ص 474، بحار الانوار، ج 51، ص 84.
(15) بحار الانوار، ج 52، ص 390.
(16) مسند احمد حنبل، ج 3، ص 37، البيان، ص 123، کشف الغمه، ج 2، ص 471، رضى الدين ابو القاسم على بن موسى بن طاووس، الملاحم والفتن فى ظهور الغائب المنتظر عليه السلام، الطبعه السادسه، مؤسسه الوفاء، بيروت، 1403 ق. ص 71، مجمع الزوائد، ج 7، ص 313، بحار الانوار، ج 51، ص 91، منتخب الاثر، ص 147.
(17) ابو الحسين مسلم بن الحجاج القشيرى، صحيح مسلم، بشرح النووى، دار الکتاب العربى، بيروت، 1407 ق. ج 18، ص 39.
(18) مسند احمد حنبل، ج 3، ص 37، البيان، ص 123، کشف الغمه، ج 2، ص 471، مجمع الزوائد، ج 7، ص 313، بحار الانوار، ج 51، ص 91، منتخب الاثر، ص 147.
(19) الملاحم والفتن، ص 71.
(20) ابو جعفر محمد بن على بن الحسين بن بابويه القمى (الشيخ الصدوق)، من لا يحضره الفقيه، صححه وعلق عليه على اکبر الغفارى، الطبعه الثانيه، منشورات جماعه المدرسين، قم، ج 3، ص 313، ابو جعفر محمد بن الحسن الطوسى، تهذيب الاحکام، دار الکتب الاسلاميه، طهران، 1390 ق. ج 7، ص 178، وسائل الشيعه، ج 12، ص 294.
(21) کمال الدين، ج 1، ص 331، منتخب الاثر، ص 482 (با مختصر اختلاف).
(22) مستدرک الحاکم، ج 4، ص 465، منتخب الاثر، ص 146، البيان، ص109 - 108 (با مختصر اختلاف).
(23) البيان، ص 118.
