درباره موضوع غدیر یعنی تعیین حضرت امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) به عنوان جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) آثار ادبی فراوانی بر جای مانده است.
یکی از آنها قصیده ای است که از عمروعاص نقل شده است. عمروعاص یکی ازمخالفان ودشمنان سرسخت امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) بود.
وی در این شعرمطالب جالبی از حقایق تاریخی از جمله داستان غدیرسخن به میان آورده و به آن اعتراف و استناد کرده است.
این شعر به نام غدیریّه عمروعاص و نیز قصیده جلجلیه معروف است. 
عمروعاص از طرف معاویه به حکمرانی مصر گمارده شده بود. وی از ارسال خراج (مالیات) مصر به شام -که مرکز حکومت معاویه بود- امتناع می کرد.
معاویه نامه ای برای او نوشت و ضمن سرزنش عمروعاص، وی را تهدید نمود. عمروعاص در جواب معاویه نامه ای به نظم نوشت که به قصیده جلجلیه معروف شد. جلجل به معنای زنگوله است.
منظور عمروعاص این است که ای معاویه، این من بودم که تو را به این جا رساندم، و اگر چنانچه سر به سر من بگذاری، زنگوله را بدینگونه به صدا در می آورم و آبرویت را می برم.
قصیده جلجلیه 66 بیت دارد و در آن به حقایقی اشاره شده است که هر مسلمان آزاده و با شرافت از خواندن آن متأثر می گردد.
مضمون ترجمه برخی از ابیات قصیده جلجلیه از این قرار است :
عمروعاص می گوید :
«ای معاویه، قضایا را فراموش مکن ... این من بودم که به مردم گفتم نمازشان بدون وجود تو قبول نیست ...
این من بودم که آنها را بر انگیختم تا با سید اوصیاء علی به بهانه خونخواهی آن مرد جنگ کنند.
و این من بودم که به لشکریانت یاد دادم که هرگاه دیدید علی چون شیر برای کشتن شما به سویتان می آید شلوارتان را در بیاورید و پشت به او کنید تا او شرم کند و از کشتن شما منصرف شود...
ای معاویه، مگر گفت و گوی من و ابوموسی اشعری را فراموش کرده ای ؟... مگر یادت رفته که در آن روز چطور جامه خلافت را از قامت علی در آوردم، به قدری راحت این کار را کردم که انگار دمپایی از پای در می آورم ... و مگر یادت رفته که جامه خلافت را -مانند انگشتری که به انگشت می کنند- بر تو پوشانیدم ...
ای معاویه این من بودم که تو را بدون جنگ و دعوا بر فراز منبر نشاندم، گرچه به خدا لیاقت آن را نداشتی و نداری ...
این من بودم که تو را در شرق و غرب پرآوازه نمودم ... اگر من نبودم، تو مانند زن ها در خانه نشسته بودی و بیرون نمی آمدی ...
ای پسر هند، ما -از روی نادانی- تو را علیه علی یاری نمودیم و علی کسی بود که خدا از ولایت او به عنوان (نبأ عظیم) یاد نموده است ...
وقتی تو را بر سر مسلمین بالا بردیم به اسفل سافلین فرو افتادیم ...
ای معاویه، یادت هست که چقدر پیامبر درباره علی توصیه می کرد؟
یادت هست که پیامبر در غدیر خم بر منبر رفت و در حالی که دست علی در دست او بود به امر خداوند گفت :
«ای مردم ، آیا من بر شما از خودتان سزاوارتر نیستم (آیا من بر شما ولایت ندارم؟)»
همه گفتند : «تو برما ولایت داری».
آنگاه پیامبر گفت : «پس هر کسی که من مولا و ولیّ او هستم، علی ولیّ اوست».
یادت می آید پیامبر در آن روز دعا کرد که «خدایا، علی برادر پیامبرتوست، پس دوست او را دوست بدار و با دشمنش دشمن باش» ...
در آن روز وقتی استاد تو دید دیگر مدال (گردنبند) خلافت علی پاره شدنی نیست، آمد و به علی تبریک گفت ...
ای معاویه ما جایمان در آتش، در درک اسفل جهنم خواهد بود ... و در فردای قیامت -که روز شرمندگی ماست- خون ... ما را نجات نخواهد داد ...
فردا خصم ما علی است و او نزد خدا و رسولش عزیز است ...
در آن روز که پرده (از کارهای ما) برافتد، عذر ما چیست؟ ...
پس وای بر تو و وای بر من ...
ای معاویه چه رابطه ای (مشابهتی) می تواند میان تو و علی باشد؟! ...
علی چون شمشیری (برّان) است و تو مانند داسی (کُند) ...
علی که چون ستاره آسمانست کجا و تو که چون ریگی بیش نیستی کجا؟! ...
ای معاویه آگاه باش که در گردن من زنگوله ای است که اگر گردنم را تکان بدهم، زنگوله به صدا در خواهد آمد» و آبروی تو خواهد رفت.
متن کامل این شعر در جلد 2 الغدیر صفحه 114 از خطیب تبریزی نقل شده است.
اما خود شعر به زبان عربى:
معاويه الحال التجهل و عن سبل الحق لا تعدل
كيست احتيالى فى جلق على اهلها يوم لبس الحلى؟
و قد اقبلوا زمرا يهرعون مها ليع كالبقر الجفل
و قولى لهم: يعباوا بالصلاه بغير وجودك لم تقبل
فولوا و لم يعباوا بالصلاه و رمت النفار الى القسطل
و لما عصيت امام الهدى و فى جيشه كل مستفحل
ابالبقر الغكم اهل الشام الهل التفى و الحجى ابتلى؟
فقلت: نعم قم فانى ارى قتال المفضل بالا فضل
قبى حاردوا سيد الاوصيا بقولى: دم طل من نعثل
و كدت لهم آن اقاموا الرماح عليها المصاحف فى القسطل
و عده تهم كشف سواتهم لرد الغضنفر المقبيل
فقام البغاه على حيدر و كفوا عن المشعل المصطلى
كيست محاوره الاشعرى و نحن على دومه الجندل
الين فيطمع فى جانبى و سهمين قد خاض فى المقتل
خلعت الخلافه من حيدر كخلع النعال من الارجل
و البستها فيك بعد الاياس كلبس الخواتيم بالنمل
و رقيتك المنبر المشمخر بلا حد سيف و لا منصل
و لو لم تكن انت من اهله و رب المقام و لم تكمل
و سيرت جيش كفاق العراق كسير الجنوب مع الشمال
و سيرت ذكرك فى الخافقين كسير الحمير مع المجمل
و جهلك بى يابن آكله ال كبود لاعظم ما ابتلى
فلو لا موازرتى لم تطع و لو لا وجودى لم تقبل
و لو لاى كنت كمثل النساء تعاف الخروج من المنزل
نصرناك من جهلنا يابن هند على النبا الاعظم الافضل
و حيث رفعناك فوق الروس نزلنا الى اسفل الاسفل
و كم قد سمعنا من المصطفى و صايا مخصصه فى على
و فى يوم "خم" رقى منبرا يبلغ و الركب لم يرحل
و فى كفه كفه معلنا ينادى بامر العزيز العلى
انت بكم منكم فى النفوس باولى؟ فقالوا: بلى فافعل
فانحله امر المومنين من الله مستخلف المنحل
و قال: فمن كنت مولى له فهذا له اليوم نعم الولى
فوال مواليه يا ذالجلا ل وعاده معادى اخ المرسل
و لا تنقضوا العهد من عترتى فقاطعهم بى لم يوصل
فبخبخ شيخك لما راى عرى عقد حيد لم تحلل
فقال:وليكم فاحفظوه فمدخله فيكم مدخلى
و انا و ما كان من فعلنا لفى النار فى الدرك الاسفل
و ما دم عثمان منج لنا من الله فى الموقف المخجل
و ان عليا غدا خصمنا و يعتز بالله و المرسل
يحاسبنا عن امرو جرت و نحن عن الحق فى معزل
فما عذرنا يوم كشف الغطا لك الويل منه غذا كم لى
الا يابن هند ابعت الجنان بعهد عهدت و لم توف لى
و اخسرت اخراك كيما تنال يسير الحطام من الاجزل
و اصبحت بالناس حقى استفام لك الملك من ملك محول
و كنت كمقتنص فى الشراك تذود الظما عن المنهل
كانك انسيت ليل الهرير بصفين مع هولها المهول
و قدبت تذرق ذرق النعام جذارا من البطل المقبل
و حين ازاح جيوش الضلال و افاك كالاسد المبسل
و قد ضاق منك عليك الخناق و صار بك الرحب كالفلفل
و قولك: ياعمرو اين المفر من الفارس الفور المسبيل؟
عسى حيله من عن كنيه فان فوادى فى عسعل
و شاطرتنى كل ما يستقيم من الملك دهرك لم يكمل
فقمت على عجلتى رافعا و اكشف عن سواتى اذيلى
فستر عن وجهه و انثنى حيا و روعك لم يعقل
و انت لخوفك من باسه هناك ملئت من الافكل
و لما ملكت حماه الانام و نالت عصاك يد الاول
منحت لغيرى وزن الجبال و لم تعطنى زنه الخردل
و انحلت مصرا لعبد الملك و انت عن الغى لم تعدل
و ان كنت تطمع فيها فقد تخلى القطا من الااجدل
و ان لم تسامح الى ردها فانى لحوبكم مصطلى
بخيل جياد و شم الانوف و بالمرهفات و بالذبل
و اكشف عنك حجاب الغرور و ايقظ نائمه الاثكل
فانك من امره المومنين و دعوى الخلافه فى معزل
و مالك فيها و لا ذره و لا لجدودك بالاول
فان كان بينكما نسبه فاين الحسام من المنجل
و اين الحصامن نجوم السما و اين معاويه من على؟
فان كنت فيها بلغت المنى ففى عنقى علق الجلجل
سخنى در پيرامون اين قصيده
این قصیده به نام جلجليه ناميده شده است كه عمرو بن عاص در جواب نامه معاويه بن ابى سفيان سروده است نامه معاويه مربوط به مطالبه خراج مصر از عمرو بن عاص بود و مورد مواخذه قرار گرفته كه خراج را ارسال ننموده است.
دو نسخه از اين قصيده، در دو مجموعه در كتابخانه خديوى مصر موجود است و در ج 4 ص 314 فهرست چاپى كتابخانه مزبور ضبط شده است و ابن ابى الحديد قطعه اى از آن را در ج 2 ص 522 شرح نهج البلاغه اش روايت نموده و اضافه نموده كه اين تكه از قصيده را به خط ابى زكريا، يحيى بن على خطيب تبريزى "درگذشته 52 ه ق" يافته است.
و اسحاقى در ص 41 لطائف اخبار الدول گويد معاويه نامه اى به اين مضمون به عمرو پسر عاص نوشت :
نامه هایى مكرر مبنى بر مطالبه خراج مصر به تو نوشتم و تو در جواب آن كوتاهى كرده و امتناع ورزيدى. اكنون براى آخرين بار مى نويسم كه بدون هيچ تاخيرى فورا خراج مصر را ارسال نما، والسلام.
عمرو بن عاص در جوابش قصيده جلجليه را فرستاد كه با اين ابيات شروع می شود:
معاويه الفضل لاتنس لى و عن نهج الحق لا تعدل
نسيت احتيالى فى جلق على اهلها يوم لبس الحلى؟
و قد اقبلوا زمرا يهرعون و ياتون كالبقر المهل
و باز از جمله ابيات مزبور اين است:
و لولاى كنت كمثل النسا تعاف الخروج من المنزل
نسيت محاوره الاشعرى و نحن على دومه الجندل
و العقته عسلا باردا و امزجت ذلك بالحنظل
الين فيطمع فى جانبى و سهمى قد غاب فى المفصل
و اخلعتها منه عن خدعه كخلع النعال من الارجل
و البستها فيك لما عجزت كلبس الخواتيم فى الانمل
و باز از جمله همان ابيات است:
و لم تك و الله من اهلها و رب المقام و لم تكمل
و سيرت ذكرك فى الخافقين كسير الجنوب مع الشمال
نصرناك من جهلنا يابن هند على البطل الاعظم الافضل
و كنت و لم ترها فى المنام فزفت اليك و لا مهر لى
و حيث تركنا اعالى النفوس نزلنا الى اسفل الارجل
و كم قد سمعنا من المصطفى وصايا مخصصه فى على
و باز در جمله آن اشعار گفته:
و ان كان بينكما نسبه فاين الحسام من المنجل؟
و اين الثريا و اين الثرى؟ و اين معاويه من على؟
شيخ محمد ازهرى در شرح كتاب "مغنى اللبيب" ج 1 ص 82 تمامى ابيات مذكوره را از تاريخ اسحاقى عينا نقل نموده فقط اين يك بيت را حذف كرده است:
و حيث تركنا اعالى النفوس نزلنا الى اسفل الارجل
و ابن شهر آشوب سيزده بيت از قصيده مزبور را در ج 3 ص 1.6 "المناقب" ذكر نموده است. و سيد نعمت الله جزایرى در ص 43 " الانوار النعمانيه " بيست بيت از آن را نقل كرده است.
و زنوزى در روضه دوم از كتاب "رياض الجنه" خود تمامى قصيده را ذكر نموده و گفته:
اين قصيده به مناسبت آخرين مصرع آن "و فى عنقى علق الجلجل" به قصيده "جلجليه" ناميده شده است.
سراينده روشن روان شيخ عباس زيورى بغدادى، تمامى قصيده جلجليه را تخميس كرده و من آن را در ديوان خطی اش كه به قلم خود شاعر تصحيح شده ديده ام وتخميس زيورى در يكى از دو نسخه موجود در كتابخانه خديوى مصر موجود است.
يقولون بافواههم ما ليس فى قلوبهم و الله اعلم بما يكتمون.
به زبان هايشان چيزهایى مى گويند كه قلوبشان گواهى نمى دهد، و خداوند به آنچه كه كتمان مى كنند آگاه تر است.
