از میان آن دسته از آیات قرآن کریم که به امام زمان تفسیر شده اند، استفاده می شود که ظهور مهدی موعود، حلقه ای است از حلقه های مبارزه اهل حقّ و اهل باطل که به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می شود. سهیم بودن یک فرد در این سعادت، موقوف به این است که آن فرد - عملاً - در گروه اهل حق باشد، آیاتی که بدان ها در روایات استناد شده است، نشان می دهد که مهدی موعود (عجل الله فرجه) مظهر نویدی است که به اهل ایمان و عمل صالح داده شده است:
«وَعَدَ الله الَّذینَ آمَنُو مِنکُم و عَمِلُو الصَّالِحات لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ و لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذی ارْتَضی لَهُمْ و لَیبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یعْبُدُونَنی لا یشْرکُونَ بی شَیئاً...﴾؛»
«خداوند، به مؤمنان و شایسته کاران شما وعده داده است که آنان را جانشینان زمین قرار دهد (همچنان که پیشینیان را قرار داد)، دینی که برای آن ها آن را پسندیده است مستقر سازد، دوران خوف آنان را تبدیل به دوران امنیت کند، (دشمنان آنان را نابود سازد)، بدون ترس و واهمه خدای خویش را بپرستند، و اطاعت غیر خدا را گردن ننهند، و چیزی را در عبادت یا طاعت، شریک حق نسازند».
ظهور مهدی موعود، منّتی است بر مستضعفان و خوارشمردگان، و وسیله ای است برای پیشوا و مقتدا شدن آنان، و مقدّمه ای است برای وراثت آن ها خلافت الهی را در روی زمین:
«و نُریدُ أَنْ نمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ و نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً و نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ». (1)
ظهور مهدی موعود، تحقّق بخش وعده ای است که خداوند متعال از قدیم ترین زمان ها در کتب آسمانی به صالحان و متّقین داده است که زمین از آنِ آنان است، و پایان، تنها به متّقین تعلّق دارد:
«و لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُها عِبادِی الصَّالِحُونَ».
«انَّ الْأَرْضَ للهِ یورِثُها مَنْ یشاء مِن عِبادِهِ و الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقین».
حدیث معروف که می فرماید: «یمْلَأُ الله بِهِ اْلأَرْضَ قِسْطاً و عَدْلاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ ظُلمْاً و جَوْراً» نیز شاهد مدّعای ما است نه بر مدّعای آن گروه. در این حدیث نیز تکیه بر روی ظلم شده است، و سخن از گروه ظالم است که مستلزم وجود گروه مظلوم است، و می رساند که قیام مهدی برای حمایت مظلومانی است که استحقاق حمایت دارند.
بدیهی است که اگر گفته شده بود: «یمْلَأُ الله بِهِ الْأَرْضَ إیماناً و تَوْحیداً و صَلاحاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ کُفْراً و شِرْکاً و فساداً» مستلزم این نبود که لزوماً گروهی مستحقّ حمایت، وجود داشته باشد. در آن صورت، استنباط می شد که قیام مهدی موعود برای نجات حقّ از دست رفته و به صفر رسیده است، نه برای گروه اهل حق، ولو به صورت یک اقلیت. شیخ صدوق روایتی از امام صادق (علیه السلام) دارد، مبنی بر این که این امر، تحقّق نمی پذیرد، مگر این که هر یک از شقی و سعید به نهایت کار خود برسد؛ پس سخن در این است که گروه سُعدا و گروه اشقیا هرکدام به نهایت کار خود برسند؛ سخن در این نیست که سعیدی در کار نباشد، و فقط اشقیا به منتها درجه شقاوت برسند.
در روایات اسلامی، سخن از گروه زبده است که به محض ظهور امام، به آن حضرت ملحق می شوند. بدیهی است که این گروه، ابتدا به ساکن خلق نمی شوند، و به قول معروف، از پای بوته هیزم برنمی خیزند. معلوم می شود در عین اشاعه و رواج ظلم و فساد، زمینه هایی عالی وجود دارد که چنین گروه زبده ای را پرورش می دهند. این، خود می رساند که نه تنها حقّ و حقیقت به صفر نرسیده است؛ بلکه - فرضاً - اگر اهل حق از نظر کمّیت، قابل توجّه نباشد، از نظر کیفیت، ارزنده ترین اهل ایمان اند، و در ردیف یاران سید الشّهدا.
از نظر روایات اسلامی، در مقدّمه قیام و ظهور امام، یک سلسله قیام های دیگر از طرف اهل حق صورت می گیرد. آن چه به نام قیام یمانی قبل از ظهور، بیان شده است، نمونه ای از این سلسله قیام ها است. این جریان ها نیز ابتدا به ساکن و بدون زمینه قبلی رخ نمی دهد.
در برخی روایات اسلامی، سخن از دولتی است از اهل حق که تا قیام مهدی - عجّل الله تعالی فرجه - ادامه پیدا می کند، و چنان چه می دانیم بعضی از علمای شیعه که به برخی از حاکمان شیعی معاصر خود، حُسن ظن داشته اند، احتمال داده اند که دولت حقّی که تا قیام مهدی موعود ادامه خواهد یافت، همان سلسله دولتی باشد، این احتمال، هرچند ناشی از ضعف اطّلاعات اجتماعی، و عدم بینش صحیح آنان نسبت به اوضاع سیاسی زمان خود بوده، امّا حکایتگر این است که استنباط این شخصیت ها از مجموع آیات و اخبار و احادیث مهدی این نبوده که جناح حقّ و عدل و ایمان، باید یکسره در هم بشکند، و نابود شود، و اثری از صالحان نماند تا دولت مهدی ظاهر شود؛ بلکه آن را به صورت پیروزی جناح صلاح و عدل و تقوا بر جناح فساد و ظلم و بی بند و باری تلقّی می کرده اند.
از مجموع آیات و روایات استنباط می شود که قیام مهدی موعود، آخرین حلقه از مجموع حلقات مبارزه حق و باطل است که از آغاز جهان برپا بوده، و مهدی موعود، تحقّق بخش ایده آل همه انبیا و اولیا و مردان مبارز راه حق است.

پاورقی :
 (1) سوره قصص، آیه ۶.

نوشتن دیدگاه